Elebitasunaren kalteak
2004-10-01 00:00 Euskerea berbagai
Erkidegoetan egin diran ebaluazinoen emoitzak aintzat hartzen badoguz, Euskal Autonomia Erkidegoan, gaztelaniaren ezagutzeari jagokonez, emoitzak Estaduko bestelako erkidegoetan baino hobeak dira, halan da ze, gaztelania ez dago desagertze bidean, osasuntsu dirau. Hagaitik, Espainiako Erret Akademiako zuzendariordeak Estauan ez eze, gaztelaniaz ari diran ganerako herrialdeetan burua altzau guran eta ezinean ari diran hizkuntzez arduratu daiten eskatuko neuskio. Bada garaia horretarako! Izan be, Espainiako zein gazteleraz mintzo diran ganerako herrialdeetako eskoletan gertu dituan hizkuntzak ezagutzera emotea, zabaltzea garrantzi handikoa izan daitekeelako, mendeetako ...
No sé eusquera, lo siento
2004-09-24 00:00 Euskerea berbagai
“Hona II. Plangintzaldian (1997-2002) lortutako emaitzei buruzko bi datu esanguratsu:
Elebiduntzea aurreikusi ziren 84 ataletatik bakar bat ere ez da helburu horretara iritsi (456 sail dira Administrazio Orokorrean, eta 84 ziren Plangintzaldia amaitu aurretik elebidun egiteko lehentasunezkoak). Plangintzaldia amaitu zenetik urte eta erdi joan da eta oraindik ez dugu ezagutzen ebaluazioek zer dioten. Administrazioak bere buruari jarri dion elebitasun indizea 1996ko erroldak emandako datuetan oinarrituz kalkulatutakoa da (%40,74, derrigortasun indizea %43,87 litzateke). Administrazioaren euskalduntze indizeak izoztuta jarraitzen du ...
Ikastetxeetan euskerearen erabilerea indartzeaz (III)
2004-09-17 00:00 Euskerea berbagai
Proposamenok hiru eremu estrategikotan batzen dira:
1. Euskerea ondorengoetaratzea: “Euskerea, belaunez belaun eta eten barik, ondorengoetaratzea. Euskerearen geroratzea, familiaren, eskolearen eta helduen euskalduntze-alfabetatzearen bidez eta hizkuntza bera osotuz, aberastuz eta hobetuz lortzen da, batez be” (5. orrialdea).
2. Euskerearen erabilerea: Euskerearen aldeko auzogintzea eta zerbitzugintzea. “(...) Datozan hamar urteotako erronka nagusia, belaunaldi barrietako euskaldunentzat euskerea helduaroko erabilera-eremu berezi eta garrantzizkoetarako atsegin eta gaztelania bezain baliozko egitea da, esaterako, enpresa-mundurako, aisirako, kirolerako eta komunikabideetako, produktuen konsumorako, bai eta funtzino sinboliko eta afektiboetarako ...
137. araua
2004-09-10 00:00 Euskerea berbagai
Galderak gitxi dira: orduan, orain arte zelan deitu deutsagu ba hainbeste gobernuren buruhaustea dan lur zati horri? Eta zer dala-eta otu jake orain euskaltzainei halako arau bat emotea? Eta zer eraginkortasun eukiko dau?
Izan be, seguruenik lehenengo aldia izango da neure bizitza osoan Euskaltzaindiaren azkeneko araua badakidala; normalean azkenaurrekoak jakitea be meritua izaten da. Gatxa izaten da jakiten erretzaileek ahoan daroena zigarroa edo zigarreta izaten dan, edo eta segundoak pluralean eta minutuak singularrean jarri behar diran. Ondo etorri jat arauko ...
Geletatik kanpo euskerearen erabilerea indartzeko lorratzak (II)
2004-09-03 00:00 Euskerea berbagai
Testuinguru horretan sakondu guran, hizkuntzearen normalizazinoa lortzeko, planteamendu sistematikoan oinarritzen diran plangintzak dira eragingarriak, ez ekintza bakartuak. Baina, planteamendu sistematikoaz ari garenean eskola mailako planifikazinoaz be ari gara. Borondaterik onenaz egindako eta burututako ekintza bakartuak eta egitasmo solteak egitea gaindituz, xedeak lortzeari begirako planifikazino baterako urratsak egin behar dira. Baina hori be ez da nahikoa. Izan be, ikastetxeetan, baten baino gehiagotan, euskerearen erabilerea –ustez– indartzeari begirako egitasmoak lantzen dira, halanda be, umeek eta gazteek ekintzetan ondo igaro arren, euskerearen erabilerea ...
Abuztua egiten
2004-08-27 00:00 Euskerea berbagai
Neuk autobusena sekula ez dot bizi izan (esan gura dot kartela ikustearena; autobusak sarritan hartu izan dodaz berandu... eta beti, ahal dala, bihar hartzeko intentzinoagaz!), ez dot neure esperientzia bidez ezagutzen, baina beste batzuk tokau izan jataz: El Corte Inglés etxean sartu ezkero, errez ikusi neban gauza danak taldeka batuta dagozala, lorategia kenduta. Bai, bai, lorategia etxe osoko solairu danatan dago. Eskailerak igo eta hantxe iminita dago: lehenengo landarea. Eta barriz igota: bigarren landarea. Landareak leku danatan. Eskerrak “planta baja ...
Geletan hizkuntzen erabilerea, euskerearena batez be, indartzeko lorratzak (I)
2004-08-20 00:00 Euskerea berbagai
Bultzatu beharreko ikuspegi metodologikoari jagokonez, komunikazinoak izan behar dau irakaskuntza-ikaskuntzearen estrategia nagusia. Halanda be, komunikazino horrek baldintza batzuk bete beharko ditu hizkuntzearen eskuratzea eta erabilerea ahalbidetzeko:
1.- Komunikazino testuinguru aberatsa. Gela barruko edukin eta hartu-emonen inguru mugatutik harago joan behar da, hau da, bizitzako eremu guztietako esperientziak eskaini behar dira.
2.- Hizkuntzearen erabilera esanguratsua. Proposatutako ekintzen funtzionaltasuna, ikasleen behar eta interesei lotuta, hizkuntzearen egiazko tresna izaera eta ikasketa prozesuagaz koherentea dala asegurau behar dira.
3.- Kalidadeko interakzinoa. Irakasle-ikasleek alkarregaz eregitako ...
'Bilbo Berbaz Berba'
2004-08-13 00:00 Euskerea berbagai
“Berau idazten dabilenak ezin berbaz adierazo leike Larraskituko atzen bost euskaldunakaz euskeraz berba egikeran sentitzen dauan zirrarea, batez be, baldintza arruntatan berau izan beharko zalako neure jatorrizko euskalkia. Ezin sarrera hau amaituko neuke gogorarazo barik euskaldun honeek jasan dabezan mezpretzu, deitore, erdeinu eta sufrimenduak euskaldunak izateagaitik” berbakaz deskripzino labur bat emoten dau Gamindek bere beharraz. Ez da erreza jakiten zer sentiduko eban orduan, baina gaur egungo egoerea ikusita, argi dago aro baten azkena ikusi ebala.
Orduko Bilboko euskerea izan ahal ...
Administrazinoan euskeraz? Noz?
2004-08-06 00:00 Euskerea berbagai
Puntu horretara helduta, eremu pribatuan holako zein bestelako ikastaroak egin ahal izateko hilabeteetako –urteetakoak ez esatearren– pagautako liberazinoak, ordezkoak, ikastaroak doban eta abar izan ondoren, gitxieneko ezagutzea lortzeko eta probetxamendua erakusteko gauza ez diranek zenbat denpora iraungo leukie? Oso gitxi, benetan. Izan be, eremu pribatuan ohiko diran jokabideak ez dira erabilten danon artean pagetan dogun administrazino publikoan, halan da ze, persona bat urteetan liberaturik egon leiteke eta gitxieneko mailea lortu ez dauala-eta beharrean segidu, kasik, ezelako ondoriorik igarri barik.
Gauzak ...
Klaseak eta klaseak
2004-07-30 00:00 Euskerea berbagai
Azken batean, arazoa hizkuntzearen normalizazinoa eta hizkeren arautzea dira. Hizkuntza arautua ez da normala (Gartziak erakargarri dinona) eta euskalkiak arautu barik dagoz; ganera, euskalki batzuk normaltasunetik kanpo lotzen dira erabilten ez diran lekuetan eta euskera batuak ez dau harrera normalik izaten erdalguneko gazteen artean. Bizitza itxaropen laburra dauka euskereak Euskal Herriko erdalgunean, prosodia gaztearen kantzerrak kasuen ehuneko handi batean heriotzea eragiten deutsolako. Batez bestekoa ez da finkoa, baina gaur egun 12 urteko epea dauka euskereak ikastola, ikastetxe eta eskoletako probetatan ...
Euskal curriculuma eregiteko bidean
2004-07-23 00:00 Euskerea berbagai
EAEko eta Nafarroako Foru Erkidegoak eskolako curriculumaren % 45ari berezko ezaugarriak erantsi ahal deutsiezala kontuan hartzen badogu, aspaldi egin beharreko lan sorta baten hasiera izan behar eban Garagorrik zuzendutako Euskal curriculuma. Kultur ibilbidea. Adituen ekarpena izeneko lanak, baina ez da holan pasau, eta aurtengo San Juan bezperan kaleratu da. Hiru atal nagusitan antolatutako hamar gai-moltsotan, hirurogeita hiru adituk, euskalduntasunaren begiez, jakintza-arlo desbardinetako berrogeita hamar gai jorratu dabez. Halan, lan mardula, garrantzi handiko mugarria ezarri da, duda barik.
Baina, lana hasi baino ...
‘Herria’ aldizkaria frantsesa erabiltera behartuta
2004-07-16 00:00 Euskerea berbagai
Agindua beteteko epea be ipini deutso Parekideak astekariari. Holan ba, garagarrilaren 14tik aurrera eurek eskatu legez argitaratzen ez badabe, hedabide izakerea ukatuko deutse Herriari. Azken hamar urteotan euskera hutsean argitaratzen dan aldizkari historikoa, beraz, mehatxupean dago.
Bizkaie!
Hizkuntzen gorabeherak
2004-07-16 00:00 Euskerea berbagai
Zorrak eta ofentsak alde batera itxita, baita gaztelaniaz eguneroko ogia eskatu eta euskeraz egun honetakoa eskatzearena, fija gaitezan azken bi aditzakaz bakarrik.
Gaztelaniaz tentazinoa txarra da, beraz behean dago, infernuaren partean; euskeraz, ostera, tentaldia ez da goraka edo beheraka posizionetan, hori baino, joatearen efektua baino ez dau aitatzen.
Bestalde, euskerazko kasuan, gatxetik atara behar gaitu jaungoiko jaunak, baina gaztelaniaz librau besterik ez; ondorioz, pentsau geinke euskaldunontzat, gatxak zuloak lakoak zirala eta honeetatik “urten” egin behar dala.
Honen beste adibide bat ...
Espainia eta eremu urriko hizkuntzak (II)
2004-07-09 00:00 Euskerea berbagai
Erkidegoek betetea dala-eta, barriz, Nafarroako kasua beren-beregi aztertzeko modukoa da. Gutunaren xede eta printzipioen kontra (7. artikuluaren 1. b), desbardinak ditue. Ganera, gurasoek euren seme-alabek euskeraz hezi daitezan egiten daben eskariari trabak jarten deutsoz Nafarroako Gobernuak; Eremu mistoan eta Eremu ez-euskaldunean euskerazko irakaskuntzea trabetan eta holakoetan ari diranei etenbako oztopoak jarten deutsez (gaztelaniazko irakaskuntzeak bete behar izaten ez dituan ikasle-kopuruak ezarriaz, holakoetan ari diranei laguntzak ukatuz, legeztatzeko arazoak jarriz, e.a.); irakaskuntza ertaina eta lanbide-heziketea euskeraz aurrera eroateko oztopo gaindiezinak ...
Berbak saldu eta erosi
2004-07-02 00:00 Euskerea berbagai
Hemen Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundeak (euskeraz, gaztelaniaz legez, IVAP esaten dana) maileguei buruz esaten dauana bere webgunean (parkatu dagiela bizkaierara itzultzea; bildur naz geure irakurle bizkaitar petoek ez ete eben arrotzegi sentiduko administrazinoko berbakerea):
“Kontzeptu barriak adierazoteko bide bat mailegutza da, beste hizkuntza bateko hitzak geureganatzea. Bide hau zilegi da eta betidanik erabili izan dogu euskeraz. Gure hizkuntza, landu bako arloetara ailegau danean, akaso, larregikerian jausi eta ezelako neurririk barik emon deutsegu sarbidea kanpoko berbei.
Arazo hau ez da euskerearena ...
Espainia eta eremu urriko hizkuntzak (I)
2004-06-25 00:00 Euskerea berbagai
Orobat, deskargu txostena idatzita dagoan eran, Espainiar Estaduak hartutako konpromisoak betetea Erkidegoen esku itxi dau, aldian-aldian daukien borondatearen arabera, erantzukizunari uko eginaz eta eskuak garbituz. Baieztapena kontraesankorra da arrazoi birengaitik; batetik, nazinoarteko ordezkaritzea Administrazino Zentralaren eskuduntzea da, Erkidegoek ez daukie ordezkaritza ofizialik Europan, halan da ze, Erkidegoek Estaduaren bitartez hartu dabezan eskakizunak eta betebeharrak, baita horreen esangurea Estaduak jakinarazo behar deutse; bestetik, Erkidego batek autortutako konpromisoak ez beteteak (Nafarroako Gobernuak beteten ez dauazala nahiko kontu garbia eta ezaguna da. Era ...
Berbabarrigintzea
2004-06-18 00:00 Euskerea berbagai
Berba barriak egikeran, ostera, kontuan euki behar da zelan egiten diran eta bi berba batzean zein dan adierazo gura dogun kontzeptu barria. Izan be, kantagintzea kantuak egitea izan leiteke, baina zer da kulturea egitea? Zeintzuk dira kulturea egiteko behar diran osogaiak? Pentsau leiteke kulturea sustatzeari egiten deutsola erreferentzia berbeak, baina gaztelaniaz “creación musical/de canciones” esan geinke, baina ez “creación cultural” lakorik. “Promoción/fomento de la cultura” askoz be normalagoa izango zan. Azkenik, zer ez esan euskalgintzeari buruz? Kasik egunero ...
Adolfo Arejita eta Itziar Laka, Andolin Eguzkitza euskaltzaina zanaren aulkia hartzeko hautagaiak
2004-06-18 00:00 Euskerea berbagai
Adolfo Arejita
Bilbotarra, baina umearoa Morgan (Bizkaia) pasau eban. Deustuko Unibersidadean Filologia eta Letretan lizentziatua, Erromanikoaren sailean. Unibersitate horretan dihardu, irakasle lanetan, 1980-81 ikasturtean hasita, gaurdaino; honako gaiak erakutsi ditu: Euskerearen Morfosintaxia, Euskerearen Gramatika Historikoa, Euskal Literatura Klasikoa eta Lexikologia eta Semantika. Euskal Herriko Unibersidadeko irakasle be izan da, 1992-1994 bitartean etaEuskal Hizkuntzearen Teoria eta Egitura eta Gaurregungo Literatura Unibersala gaiak emon ditu.
Kazetari beharretan be ibilitakoa da: Bilboko Herri Irratian, TVE-eko Bilboko Zentroan eta Bizkaia Irratian.
Euskaltzaindiak euskaltzain urgazle ...
Ofizialkidetasuna Europan
2004-06-11 00:00 Euskerea berbagai
Holakoetan kontraesanak ugari izaten dira. Europak gitxiagotutako eta gitxiengoen hizkuntzak babestearren, eta herritarren eskubideak jasoaz, Eurokarta onartu eban. Hainbat estaduren aldekotasuna lortu ostean, indarrean ipini eban ganera. Baina, itun horretan jasoten diranak betetea estaduen eremura, borondatera mugatu dira. Beraz, horra hor lehenengo kontraesana! Herritarrei maila batean onartu jakezan eskubideak zergaitik ez dira jaso Europako Konstituzinoan? Era horretara, besteak beste, europar herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko babes juridiko zabalagoa lortuko litzateke. Baina, estadu batzuek ez dabe holakorik gura.
Ez dabe gura, besteak ...
Euskal Poesiaz mintzo
2004-06-04 00:00 Euskerea berbagai
Bakotxak jakin daiala zer egin gura dauan bere beharrak ixten deutson denpora libreagaz; orain, lar abrosiduta dagozanentzat, noizean behin hartu dagiela poema liburutxuren bat. Ahalegin gitxiko zeregina izango da eta mesede handia idazlearentzat.
Hori bai, euskal argitaletxeek pentsau behar leukie inoiz produktu ez didaktiko eta agian ez errentagarriren bat plazaratzea, baina bai dibertigarria edo deigarria izango dana, izan be, elebidun batek errez joko dau erdarara euskereak gura dauana emoten ez deutson kasuan.
Xabier Paia
Nabarmenak
Sinatu edozer egin leiteke, baina neurriak... Prentsaburu erdalduna izentau barri dabe. País!
»» San Mamesen be 'Lehenengo berbea ...