Lehenengo udatiarrak
2003-06-15 00:00 Antxinakoak Geurera
XX. mendea hasi eta handik gitxira, Txurrukak moila edo kaia eregi eban eta Abra aldeko korronteak goitik behera aldatu zituan; ondorioz, Areetako hondartzea, hare barik itxi eban. Kontuak kontu, bainuen ohiturea sano errotuta egoanez, bainu giroa alboko Algortako Ereaga hondartzara mobidu zan. Geroago, Gerra Zibila, Ezkerraldeko berrindustrializazinoa eta udatiarren ugalketea etorri ziran.
Abra inguruetan itxurea aldatzen joian eta udatiarrak kostaldeko beste leku batzuetara joaten hasi ziran. Hemetik aurrerakoak beste baterako itxiko doguz.
Asier Madarieta,
Abertzaletasunaren Museoko Teknikaria.
Asiatik heldutako negu baltza
2003-06-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Izurriteei aurre egiteko bideak
Izurritea agertzen zanean, beti be antzeko neurriak hartzen zituen: izurriteak jotako lurrak zarratu egiten ziran. Beraz, ezinezkoa zan bertara lagun eta merkantziarik sartu eta atara. Bideak jagoten ziran, kasu batzuetan gudariak erabiliz eta aginduak zorrotz betearazoz. Gero, usain gozoko bedarrak erabiliz, suteak biztu eta etxeak eta herriko kaleak lurrineztatzen ahalegintzen ziran, suteek eragindako kea erabiliz. Bai pobre edo behartsuak zein eskaleak, herritik kanpo botaten zituen eta bardin egiten eben abere batzuekaz, berbarako txarriakaz. Herriak zarratuta eukiteak ...
Hauteskunde-azokea
2003-05-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Dana dala, ez daigun pentsau botoak erostea gauza erraza zanik. Erosketeak zailtasunak be bazituan eta ondo antolatu beharra egoan. Horretarako, hautagaiek talde bereziak edo batzordeak sortzen zituen. Talde horreen eginbeharra, hautesleak ahalik eta ondoen ezagutzea zan euren botoa zelan eskuratu hobeto jakiteko, berbarako, sendi-loturak erabiliz edo ondo ezagutzea zeintzuk ziran botoa emoteko gaitasuna ebenen beharrizak (beharra, dirua, janaria) behin horreen barri izan ostean, botoen ordezko eskaintzea egiteko. Zeregin hori betetako batzordeek herri edo auzo bakotxean ordezkariak izentetan zituen. Ordezkari horreek ...
'Quiviraren lilura'
2003-05-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Hiru gudalburuek, Rio Grande ibaiaren inguruan ziran lurrak ezagutzen emon zituen hurrengo hilebeteak. Juan Oñate gobernua eratzen eta bere kargua gobernadore legez aurrera eroaten ahalegindu zan. Vicentek, gaur egungo Texas eta Oklahomako lurretatik jarraitu eban. Espedizino honeetan, bufalo edo bisonte amerikarraren atzetik egindako saiakerak aitatu geinkez. Ordutik doguz euskaldun horreek indiarren bizitzaz eta itxuraz egindako deskribapenik onenak. Harrituta geratu zan gure gizona han ikusitako 'behi handi' taldeakaz eta bardin indiarrakaz izandako hartu-emonakaz. Berak dinoanez, benetan bitxiak ziran: ehiztari trebeak izateaz ...
Bandera baltzapean
2003-04-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Itsasotik kanpora be, benetan adibide harrigarriak ikusten doguz korso edo piraten munduan
Ezagunenen artean Juana Larando dogu. Emakume honek taberna bat eukan Donostian. Bere tabernatik hainbat itsas gizon pasetan ziran eta sarritan bertan hartutakoak, zorrean geratzen ziran, marinelak pagetako dirua batu arte. Kontua da ze, azkenenan Juanak horretariko marinel batzuekaz batzea pentsau ebala. Orduan, 'San Juan' ontzia erosi eta korsoan ibili ziran. Etekinak lortu eta hobea zan 'San Pedro' ontziagaz jarraitu eben euren beharra. Juanak etekinak banandu eta aberats erretirau ...
Nafarroako banderea Tafallako udaletxean ipini zanekoa
2003-04-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Nafarroako ikurren aldeko burrukea, sarri, euskal abertzaleen ekinaren ekinez etorren eta burruka hori aurrera eroateagaitik ondorio latzak be sufridu behar izan zituen. Santiago Doxandabaratzen kasuan, gerrea etorri zanean, ezin sinistuta, zer pasetan zan bere begiekaz ikusi guran, Iruñeako Gaztelu Enparantzara hurreratu zan Tafallesako autobusean. Han batuta egoan jente piloa ikusita, berehala beste autobus bat hartu eta Iparralderantz, Baionarantz joan zan hain zuzen be. Iparraldeko uriburuan urte batzuk pasau eta 1940ko maiatzean, Venezuelarantz alde egin behar izan eban barriro, kasu honetan ...
Balearen kantua
2003-03-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Balearen banaketea araututa egoan eta kofradia edo arrantzale talde bakotxak bere arauak zituan banaketea zelan egin jakiteko. Normalean zati handi bat herriko jauntxuek edo herriko Eleizeak berak be eroaten eben. Dana aprobetxetan zan: lehenengo eta behin azala kentzen jakon. Gero balearen gorputza eta mingaina zatitzen ziran. Bai azala, mingaina zein okela zatiak, egosi eta koipea atarateko erabilten ziran. Koipea Espainiara, Ingalaterrara eta Holandara saltzen zan. Normalean balea bakotxetik 16 arroako 70tik 100 tinara edo kupel koipe lortzen ziran, hau da ...
Amets zoroaren lehenengo pausuak
2003-03-01 00:00 Antxinakoak Geurera
'Eguna' egunkariak ez eban asko iraun. Gerreak jarraitzen eban bidearen eraginez, 1937ko bagilaren 13an ikusi eban bere azken zenbakia, 139.a. Ezusteko galanta izan zan, azken ale honetako azalak amaiera honen barririk ez emoteak erakusten dauen moduan. Gero, tarte luzea: 53 urte pasau ziran barriro amesa gauzatzeko.
'Egunkaria', ames zoroa, errealidade bihurtzen daben guztiei
Asier Madarieta eta Iñaki Goiogana,
Euskal Abertzaletasunaren Museoko eta Agiritegiko teknikariak.
Euskal irakaskuntzearen jatorria
2003-02-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Ikasleak jaun eta jabe
Errotatxuetako geletako argia hego-sartaldetik hego-mendebaldera sartzen zan eta horixe bera gomendatu zan beste ikastola guztientzako be. Horrezaz ganera, ikasleentzako giro erakargarria sortzeko ahaleginetan, gelako altzariak baserrietan erabilitakoak izaten ziran, holan umeentzako arrotzak izango ez ziralakoan. Mahaiak handiak ziran eta mahai bakotxean launaka jesarten ziran ikasleak, era horretara, bakotxaren nortasuna bermatuteko eta, era berean, sozializazinoa eragiteko.
Hori guztia aintzat hartuta, ikastola horretan, orduan puntan egozan metodo eta baldintzak erabilten zituen irakaskuntzearen kalidade mailarik onena eskaintzeko. Horren ondorioz ...
Jerusalem euskalduna
2003-02-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Hori da Teobaldo I.a, nafarren erregeak egindako espedizinoaren kontua. Dana dala, gaur egungo turisten antzera, gurutzatuak ez ziran esku hutsik etorri eta Iruñean esaten danez, uriko katedralean dagozan Jesukristok eroandako koroiaren bi arantzetatik bat, Teobaldo I.ak bidaia honetan ekarritakoa ei da.
Asier Madarieta,
Euskal Abertzaletasunaren Museoko Teknikaria.
'Artza-Mendi' petroliontzia
2003-01-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Edozelan be, ontziak denpora gitxi emon eban Sota-Aznar konpainian. Campsa monopolio-konpainia, 1927an sortu eban Espainiako Gobernuak petrolioagaz zerikusia eukan negozioa gestionetako. Kontuak kontu, petrolioa garraiotzeaz arduratzeko be jaio zan konpainia barria eta Sotatarrak gura ez arren, 'Artza-Mendi' baporea saldu egin behar izan eutsen aitatutako konpainiari Espainiako gobernuak behartuta. Beraz, 1927ko abenduaren 26tik aurrera 'Artza-Mendi' izena kendu eta 'Zorroza' izenagaz bataiatuz, Campsarako lanean hasi zan ontzia.
1965. urtera arte jarraitu eban itsasontziak 'Zorroza' izenagaz, handik ona eta hemendik hara, petrolioa batetik ...
Ikurrinearen nondik norakoak
2003-01-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Baina bai Sabino Aranak ezarritako koloreak zein diseinuak izan eben erantzun ona ikusirik, Luis de Aranak Euskal Herrirako izan behar zan ikurrinean egin eban aldaketa bakarra Ander Deunaren gurutzea izan zan. Hau, bizkaitarrek izandako gerra baten oroigarri izanda, ez eukan zentzurik Euskadi osorako izan behar zan ikurrin baten gordetea eta, beraz, gurutze hori kendu eta horren ordez sei marra berde ipini zituan. Marra bakotxak euskal lurralde bat gogoratzen eban (puntu honetan gogoan izan behar dogu Arana anaien ustez, Euskadi sei ...
'Euskal ostikolariak' Sobiet Batasunean
2002-12-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Sobiet Batasunean jokatutako azken partidua Minskeko Dynamoren kontra jokatu eben euskaldunak 1 eta 6 irabaziz. Sobiet Batasunean hilebete eta erdi emon eben euskaldunak zazpi partidu irabaziz, bat bardinduz eta beste bat galduz. Baina hilebete eta erdi honetan ez zan dana futbola izan, atsedena hartzeaz aparte, euskal jokalariek bertan egozan ume erbesteratu euskaldunakaz egoteko aukerea be izan eben. Abuztuaren 16an, Leningradorantza urten eta handik Norvegia eta Danimarkara joan ziran euskal futbolariak. Gero etorriko ziran Ameriketako kontuak eta azkenik, selekzinoa desegitea.
Urte ...
Durangoko heresia
2002-12-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Durangoko heresia
Euskal Herrian sorginen eta heresien kontra egindako epaiketen artean Durangokoa dogu ospetsuenetarikoa. Iturrietan dagoan nahasketea dala-eta ez da ondo ezagutzen 1440. urte inguruan jazotakoa. Bertan izandakoa kontetan hasi baino arinago ezagutu behar da momentu horretan Bizkaian eta Euskadiko lurralde askotan bizi zan egoerea: krisialdi ekonomiko handia, Bando-gerrak, kristinautasunaren barruan ideia barrien agerpena... . Ganera, Euskal Herriko lur honeetan abade eta fraileen arteko tirabirak egozan (noren ardurea zan eleizak eregitea eta ondoriozko diru-sarrerak...). 1437 eta 1442. urteen bitartean bertan zan ...
1951ko grebea
2002-11-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Berrogeita hamaikako grebea sasoi baten amaierea be bada. Francok, esan dogun legez, laguntzinoak jaso zituan erbestean, eta kreditu horri esker eta mugak zabaltzea jadetsi ondorik, arnasea hartzea lortu eban ekonomia modernizetako; horren ondorioz, beharginen egoerea hobetu egin zan. Agintari erbesteratuentzat be sasoi barria hasi zan 50eko hamarkadan. Ordutik aurrera Francoren kontra ekiteko bide barriak jorratu behar ziran. Ganera, errepublika sasoitik etozan erakundeek erakunde sortu barrien lehia be izan eben. Belaunaldi barria egoan sortzen Euskal Herrian, eta belaunaldi horrek beste era ...
El Hach Mohamed el Bagdady, Jose Maria Murga edo Bizkaitar mairua
2002-11-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Hasikeran kolonialismoa aitatu dogu eta gure pertsonaiagaz zelan edo halan lotu. Ez alperrik. Haren lehenengo guraria lurralde eta gizarte ezezagunak ikustea eta aztertzea bazan be, bigarren bat be baeukan: bere herriari, Espainiari, lurralde hareen barri emotea. Kontua da Espainiak sasoi hareetan Marokon zituala begiak jarrita, Afrikan zabaltze inperialistea gauzatzeko. Gai horri jagokonez, 1859an gerrea egoan Marokon; geroago, Espainiak Kuba eta Filipinak galdu zituanean, barriro sartu zan lurralde haretara, hango aberastasunez jaubetzeko.
Haren bidaia eta liburua dirala-eta ezagutzen dogu gaur Murga ...
Muñagorriren helburua: Bakea eta Foruak
2002-10-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Berastegiko altzeteak huts egin eban eta Muñagorrik bere aldekoak hartuta mugaz beste aldera jo behar iza eban. Horrek, ostera, ez eban Muñagorriren azkenik ekarri, eta aurrera jarraitu eban Baionan ezarritako Batzorde baten oinarrituta han eta hemen karlisten aldean egozan euskal buruzagiak bere proklamara batzen.
Espainiako gobernua, barriz, interesa galtzen hasi zan Muñagorrirengan eta beste bide batzuk arakatzeari ekin eutson gerrea amaitzeko eta karlistak menpean hartzeko. Muñagorrik Baionatik bultzatu ebana ondokoa izan zan: Karlosen kausea eta foruen aldeko euskaldunen jokerea bereiztutea ...
Lekeitio eta frantsesen kontrako gerrea
2002-10-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Argi eta garbi erakusten dabena zera da: 1815ean indarrean ziran handikien ikuspegia, erregea eta erlijinoa, horretarako eginda dagoalako.
Honek guztiak, ostera, ez dau esan gura bestelako interesik ez dagoanik. Alderantziz, balio handiko agiri bat da eta, duda barik, argitara emon beharko litzatekena ikerketa sakon bategaz batera, ondo baino hobeto erakusten deuskuz-eta sasoi bateko mentalidadeak eta historia kontetako moduak. Eta gaur eguneko historia egiteko modua baino okerragoa ez dalako, beste era batekoa baino.
Iñaki Goiogana,
Abertzaletasunaren Agiritegiko Teknikaria.
Zaldibiako gorpuzkinak
2002-09-15 00:00 Antxinakoak Geurera
Hasikeran esan dot aitatu behar neban kontuak ez eukala zerikusirik irailaren hamaikagaz, baina 1936tik aurrera jazo ziran hilketen ganeko kontuei eutsi eta berehala fundamentalismoagaz egin dogu topo. Onak gagoz gu musulman guztiak gitxiesteko fundamentalista hutsak dirala esanaz, geure artean Zaldibiako hareek mutil biak hil zituenak edo, behintzat, hareen oinordekoak agintean doguzanean.
Iñaki Goiogana
Abertzaletasunaren Agiritegiko Teknikaria.
1348ko izurritea
2002-09-01 00:00 Antxinakoak Geurera
Baina hori dana beste kontu bat da. Gauzea da orain dala 650 urte jazotakoa gaur bertan jazoten dala esatea, eta ez bakarrik hiesa dogulako, izurri baltza desagertu ez dalako baino. Oraindino, herrialde pobreetan ehundaka heriotza eragiten dauen gatxa da.
Iñaki Goiogana,
Abertzaletasunaren Agiritegiko Teknikaria
Nabarmenak
