Logoa

Mundu margulean

Bizkaie! 2004-03-26 00:00   Euskerea berbagai
Argi itxi guran zer dan argi itxi gura dodana, euskaldunak itsuak izan ziran zenbait kolore ikusteko, eta ganera, koloreen izenak ez ziran bakarrik aspektu kromatikoak zehazteko adjektiboak, beste hamaika gauza adierazo eitekezalako berba honeen bitartez. Ezin pentsau geinke hizkuntza danak bardinak diranik edota baliokidetza absolutuak posibleak dirala ehuneko ehunean edozein hizkuntzatik edozein hizkuntzara. Itzulpengintzearen munduan muturra sartu guran dabilen batek dinotsue, gauza batzuk ezin dirala itzuli, mailegatu edo eratorri. Bestela, zelan esaten da euskeraz berba bakarrean “arreba”, edo zergaitik hamarratsak ...

Ia 100 orrialde

Bizkaie! 2004-03-19 00:00   Euskerea berbagai
Eskuizkribuaren ezaugarriei jagokenez, orriak antxinako bi orrialdekatze berezitan zenbakiturik agiri dira; bat, jatorrizko idazkeran eginikoa, 15etik 67ra doana, batzuetan orrialdea ez eze zutabeak be zenbakitzen dira zati honetan; bi, geroago egindakoak (XVIII. mendean, akaso), zenbakitze jarraitu bat dauka (1139-1203), zenbakitze horri erreparau ezkero, orrialde batzuk falta dituala eta segurutik, eskuizkribua bilduma zabalago baten zati izan zala adierazoten deusku, zati honetan, orrialdea eta zutabea dira zenbakitzen diranak. Itxureari jagokonez, ostera, alkarri jositako zenbait koadernoz osotuta dago, eta indartzeko, hamaseigarren mendean ohi ...

Euskal jatorriko labela

Bizkaie! 2004-03-12 00:00   Euskerea berbagai
Jon Maia, 1997ko Euskal Herriko Bertsolari Txapelketea. Azken agurra: Ama Extremadura aita Zamoratik abuela ta abuelo haien aurretik herri hontan sustraitzen asmatzeagatik neuk e maita dezaket guztien gainetik euskeraz badakit bertsoz darabilkit dena zuengatik halaxe dagokit denek kantatu dute nere ahotik Xabier Paia

Haur eskolak eta lekuan lekuko aldaerak

Bizkaie! 2004-02-28 00:00   Euskerea berbagai
Baina, aurrekoari lotuta badago egon ardura deustan beste kontu bat. Haurtzaindegiak eta haur-eskolak zabaltzeko plangintzetan, haur horreen heziketan parte hartzen ari diran profesionalen hizkuntz ezaguerak hartu ete dira kontuan? Ezen, aldaerak mantentzeko, indartzeko eta zabaltzeko, egundoko garrantzia daukalako haur horreek jagoten egongo diranek erabiliko daben hizkuntza moldeak. Haur horreek, ordu luzeetan, ez dabez ez euren gurasoen ez eta euren aitita-amamen berbak entzungo, bada, katea, oraingoan era askoz nabarmenagoan, eteteko arrisku bizia dago. Administrazinoen eta sindikatuen artean, holakoetan ariko diran profesionalek ...

Euskera ona, zuzena eta egokia

Bizkaie! 2004-02-16 00:00   Euskerea berbagai
Euskera ona deitzen jako Euskal Herriko baserrietan entzun geinkenari: “lagunak egin dabe”, "jaizu jan, jan barik jun barik jaira", “merijendie janda jun da Jon” edo “dindandune dend(a) ondon dau” lako esaldiak errez entzun geinkez Bizkaiko euskaldun helduen artean. Holako euskereari ona esaten jako, hori dalako ahoz-aho, belaunaldiz-belaunaldi geuganaino ailegau dana. Normalean, hauxe izaten da euskaldun barrien prozesuan emon beharreko azken pausoa, euskaldun zaharrek konturatu barik lehenengo emoten dabena. Euskera ona, ostera, ez da beti zuzena izaten. Izan be, aurreko ...

Euskaltzaindia herririk herri

Bizkaie! 2004-02-01 00:00   Euskerea berbagai
Errioxako euskal toponimia aztergai Euskaltzaindiaren VI. Onomastika Jardunaldietan Errioxako euskal onomastika izango da gai nagusia. Hainbat alkarteren laguntzinoagaz, Errioxako Unibersidadean (Logroñon) egingo dira ekitaldiak, Juan Bautista Merino Urrutia euskaltzain ikertzailearen omenez. Berak sakon aztertu eban Errioxako euskal toponimia, lurralde bietan bizi izandakoa zan eta (Ojacastron jaio baina frankismo sasoian Getxoko alkatea izan zan). Merezitako omenaldia eskainiko deutso, beraz, Euskaltzaindiak. Atxapunte

Unibersidade Legea eta hizkuntza eredua

Bizkaie! 2004-02-01 00:00   Euskerea berbagai
Eusko Legebiltzarrean, Unibersidade Legea onartzeko prozedura abian jarri dala, zein da horren bidez hamar edo hamabost urte barru lortu nahiko genduken hizkuntza eredua? Ikasketa baten kredituak euskeraz, gaztelaniaz eta ingelesez aukeran eskainiko ete doguz ala derrigorrezkoak diran kredituak –era osogarri eta buztartuan– euskeraz, ingelesez eta gaztelaniaz eskainiko ete doguz? Lehenbiziko formulearen bidez, gauza bera hiru hizkuntzatan eskainiko dogu (ez dakit baliabide nahikoak izango doguzan horretarako, ez dakit, bestalde, planteamentu hori euskerearen kaltetan etorriko ez ete dan); bigarrenean, ostera, euskerea ez ...

Gure Mikel

Bizkaie! 2004-02-01 00:00   Euskerea berbagai
Amen baten irakurten dan liburu honetan, Zarate idazlea ezeze abadea, laguna, kirolaria, euskaltzalea be aurkezten da. Mikelen alde zein aldi ugari arakatzen da eta erakusten. Guk geuk –liburugileok- harriduraz entzuten izan ditugu Mikelen ganeko narrazinoak, istorioak, kontakizunak: “Mikel Crack bat zan”; “Ha señoriala zan”; “Haren hutsunea sentidu genduan...” Atzenean, lekuko guztien artean –eta beste asko da oraindino alkarrizketatu bakoa- Mikel Zarateren biografia beroa lortu da. Nekea be igarri dogu eta lana, lekukoa topau, eguna eta ordua ipini, magnetofoian grabau ...

Konsumo Legea eta hizkuntza eskubideak

Bizkaie! 2004-01-15 00:00   Euskerea berbagai
Testuinguru horretan, administrazinoek (Jaurlaritza, aldundiak, udalak, mankomunidadeak...) eta beroneen barruko enpresek autortutako hizkuntza eskubideen jagole ez eze, praktikara eroateko orduan, garrantzi handiko papera jokatu leikie, besteak beste, lehen bezeroa, askotariko zerbitzuen eta produktuen konsumitzailea eta emoilea administrazinoak diralako, beraz, horra hor segidu beharreko lehenengo arrastoa. Baina, hori garrantzitsua izanda be ez da nahikoa. Izan be, eremu pribatuan eragin gura bada, besteak beste, udalakaz lankidetzan, hizkuntza paisajea elebiduntzeko edo euskera hutsez jarteko laguntza deialdiak, beharginak euskalduntzeko edo alfabetatzeko egitasmoak indartzea, merkataritza ...

Kontseilua, akordio soziopolitiko barri bat lortu guran

Bizkaie! 2003-12-31 00:00   Euskerea berbagai
Euskerea, jokabidez, pentsakeraz eta jatorriz askotariko herritarren sostengua, esku hartzea eta babesa arian-arian landu barik, asmo onenez egindako dekretu eta egitasmoen bidez bada be, ezin daiteke berreskuratu. Aldi berean, zuzenean edo zeharka alderdien pean dagoan, alderdikeriaz jokatzen dauan mobimentu zibilak be askotariko personak ezin ditu batu, eta ondorioz, hizkuntza bizibarritzeko era askotako erabagiak hartu daitezan eta eremu guztietan eragiteko ahalmena nahikoa makal edota indar barik suertatzen da. Kontua ez da eraso baten aurrean —dei egilea norgura dala— kalera urtetea, ezpada ...

Euskera-erdaren arteko diglosia eregiten

Bizkaie! 2003-12-15 00:00   Euskerea berbagai
Beraz, Fishmanek proposautako oreka puntu hori bilatzea –egun– ez da erreza. Batzuek hizkuntza eta kultura aniztasuna eregi gura daben ustezko Estadu bakar, bateratu eta handiaren interesen kontrakoa dala estimetan dabenean, are gitxiago. Baina, euskaltzaleok egun egiten dihardugunaz be gogoeta egin beharko geunke. Izan be, zein dira euskerea belaunez belaun iraun ahal izateko, ziurtatu –ezinbestean– beharreko funtzinoak, eta horren arabera, lehentasunak? Izan be, hausnarketa horren ondorioz, daukaguzan askotariko baliabideak be lehentasun horreen zerbitzura jarri beharko geunkez. Baina, hausnarketea harago doa: munduan ...

Ondorioak eta jarraibideak

Bizkaie! 2003-12-01 00:00   Euskerea berbagai
Kontuak kontu, azpiegiturek, hiztunek, hizkuntzea erabili ahal izateko, geroz eta zabalagoak diran erabilera eremuak behar dabez. Erabilteko aukerarik ezean, dakizun hizkuntza gaitasunean atzera ez besterik egiteko txartelen jaube izango zarelako. Beraz, egun zein hurreko etorkizuneko hizkuntza politikeak euskal hiztunei albait aukera gehien zabaltzen ez eze, euskerea belaunaldi batetik bestera igaro ahal izateko, funtsezkoak diran erabilera eremuak indartzen be berebiziko ahalegina egin beharko dau. Eta euskalgintzeak? Bada, besteak beste, euskerearen ez alde ez kontra eta kontra azaltzen diranen kopuruak kontuan, herritarrak ...

Hamar urtean, 111.000 elebidun baino gehiago EAEn (IV)

Bizkaie! 2003-11-15 00:00   Euskerea berbagai
Egoerea kontuan, familia bidezko hizkuntza-transmisinoaren, eskolearen eta helduen euskalduntze-alfabetatzearen bidez euskerearentzat ahal dan hiztun gehien irabazteko pausuak emoten segidu behar da. Era horretara, ez bestela, densidade nahikoa irabazi, euskerearen erabileran eragin eta indarbarritzeko pauso erabagiorrak egingo doguzalako; baina hori be ez da nahikoa. Eskolan edo euskaltegietan euskerea eta euskeraz ikasi daben milaka euskal hiztunen hizkuntza-gaitasuna sendotzen segitzea be garrantzi handikoa da, hatarako, euskeraz bizi ahal izateko aukerak ugaltzea eta eremu publikoan zein pribatuan euskerearen presentzia indartzea erabagiorrak suertauko dira. Hurrengoa ...

Nafarroan, geldiro, baina, euskereak aurrera!

Bizkaie! 2003-11-01 00:00   Euskerea berbagai
Gauzak holan, Nafarroan, oso apal, baina, hamar urte barru eta nafar agintarien kontrako jarrerea tartean dala, goranzko jokerea erakusten dau euskereak. Halan da be, bere iraupena eta garapena ziurtatzeko asko falta da oraindino, besteak beste, eremu batean edo bestean bizitzeagaitik nafarrek hizkuntza eskubide ezbardinak eukitea ahalbidetzen dauen eremuen araberako politikea gainditzea ez eze, lurralde osoan ofizialkidetasuna lortzea; Europan indarrean diran itunak betez –guztiak Espainiak, alderdi popularraren gobernuak be berretsita– eta bete beharreko orientabideak jarraituz, ahulenaren aldeko hizkuntza politikea antolatzea, euskereari ...

Iparraldean ontzia hondoratzen doa

Bizkaie! 2003-10-15 00:00   Euskerea berbagai
Laburbilduz, euskerea geroz eta makalago dago Iparraldean. Hiztun geroz eta gitxiago daukaz, hiztun komunidadea geroz eta ahulagoa da, belaunaldi batetik bestera pasetako arazo sendoak ditu, halan da be, gazteen moltsoan egoera apur bat hobetu da, beraz, ondorio nagusi lez, euskerea indarbarritzeko orain arte abian jarri diran saioak ez dira nahikoak. Euskerearen iraupen, hedapen eta normalizazinoa lortzeko, gitxieneko azpiegitura baten jabe egin ahal izateko, derrigorrezko irakaskuntzan euskerearen eta euskerazko irakaskuntza albait lasterren zabaltzea erabagiorra da, era horretara, ez bestela, albait hiztun ...

III. Soziolinguistikako inkestea (I)

Bizkaie! 2003-10-01 00:00   Euskerea berbagai
 Hizkuntza-gaitasunari jagokonez, elebidunak gutxiengoa dira lurralde guztietan, baina, emoitzetan ez eze, joeretan be lurraldeen artean ezbardintasunak dira. Izan be, Euskal Herriko biztanleriaren laurena elebiduna bada (%25,4), EAEn elebidunen ehunekoa Euskal Herrikoa baino handiagoa da (%29,4); Iparraldean apur bat murritzagoa (%24,7) eta Nafarroan hamarretik bat da elebidun. Barriz, joerei jagokenez: 1991ren aldean 5 puntu hazi da EAEn (%20 gora); bederatzi puntu galdu da iparraldean (%26,7 jaitsiera) eta kasik bere horretan segitzen dau elebidunen kopuruak Nafarroan (puntu ...

Arima bako oskolak eta habe bako etxeak

Bizkaie! 2003-09-15 00:00   Euskerea berbagai
Zer dira hizkuntzak? Hizkuntzak, eurek guztiak, hiztun taldeentzako, ideia, nahi eta esperientziak pertsonen artean trukatzeko bitarteko huts ez dira. Izan be, hizkuntzak, beste osogai batzuen artean, hiztun komunitateei loturiko kulturen erakusle edo adierazpen sinboliko be badira, halan da ze, hizkuntzak kultura horreen zati dira eta berorreei, neurri handi edo txiki batean, komunikazinorako oinarria emoten deutsie. Gure ingurura begiratuz, hamarkada luzeetan hatako eskuduntzak doguzala, zein dira gure herriko haur eta gazteek euskal kultureari buruz ezagutzen dabena? Edo bestela planteauta, uniformizazinoak eta ...

Euskal diglosia: eregiteko dagoan kontua

Bizkaie! 2003-09-01 00:00   Euskerea berbagai
A ze nolako roiloa bota deuskun Erramunek! Eta honek zertarako balio deusku? pentsauko dau batek baino gehiagok. Bada, diglosia berbearen definizinoan edota zentzua egokituz egin diran hanka sartzeak gorabehera, horreen artean kokatzen dot orain gitxi Euskaltzaindiak argitara emon dauen J. L. Goikoetxea adiskidearen “Euskal diglosia irazia” ('euskal diglosia' eregiteko dagoana eta 'irazia' sobera dagozan berbak dira). “Irazia deritzagu, ehundegian ehuna egitean lez gauzatzen dalako, euskera batuak, euskalki literarioak eta azpieuskalkiak bata besteari hareen artetik bilbea igarota” (Euskalkia eta hezkuntza. Dakigunetik ...

Euskalduntze-alfabetatzea hizpide (II)

Bizkaie! 2003-08-15 00:00   Euskerea berbagai
Kontua, bada, nire eretxi apalean honakoa da: egungo sarea berrantolatu behar dogu, egun gatibu doguzan bitartekoak askatuz eta bitarteko horreek ondorioztatzen dan sarearen normalizazinoa indartzeko erabiliz ez eze Euskerea Biziberritzeko Plan Nagusiaren ezarpenak, hiztunek euskerea erabili dagien aukerak ugaltzeko berariaz sortu dan plan estrategiko horren gauzatzeak behar dituan udal mailako zerbitzuak indartzeko be erabiliz, horretarako HEAko profesionalak birzikletako pausuak eginez. Horrezaz ganera, teknologia barrien erabilerea zabalduz ikasleen autonomia indartzeko eta merkatua bera zabaltzeko urratsak egin behar doguz, gurasoak, kolektibo profesionalak ...

Euskalduntze-alfabetatzea hizpide (I)

Bizkaie! 2003-08-01 00:00   Euskerea berbagai
Bolada batean nagusi ziran ikasle eta langabetuen multzoak arian-arian urritu egin dira eta lanean ari diran eta helduagoak diran lagunak hurreratu dira helduen euskalduntze alfabetatze sektorera. Bada, ikasleen tipologian eta beharretan aldaketa esanguratsuak ari dira gertatzen. Sasoi batean emoitza akademikoak indartzeko, titulu bat eskuratzeko edo/eta lan merkatuan aukerak ugaltzeko asmoz euskerea ikasten etorren jente multzo andana murriztu egin da, gizartean bestelako lehentasunak nagusitzen ari diranez, besterik barik euskerea ikastera datorren jentea apaldu egin da. Guzti horri, euskerazko ereduen bilakaerea ...