Ernesto del Río: 'Zinema-aretoa topaleku bihurtu nahi dogu'

Dabi Piedra 2017-11-06 08:20 Barriketan

Zinebi jaialdiaren zuzendaria.

Zemendiaren 10etik 17ra egingo da Bilboko Film Labur eta Dokumentalen Nazinoarteko Jaialdiaren, Zinebiren, 59. edizinoa. Gaur egun erreferente da bere alorrean eta, besteak beste, Ernesto del Ríok egindako lanari esker heldu da Zinebi maila horretara, izan be, gazte-gaztetatik izan dau loturea jaialdiagaz eta 18 urte daroaz berau gidatzen. Aurtengoa, baina, zuzendari legez egingo dauen azken edizinoa da, datorren urtean Vanesa Fernandez Guerrari pasauko deutso lekukoa. Zinebiren erronkez, zinemagintzearen garapenaz eta hastear dagoan edizinoaz egin dogu berba beragaz.

1.- Sei hamarkada betetear da Zinebi. Zelan dator 59. edizinoa?

Urtero plazaratzen diran pelikulen araberakoak izaten dira jaialdiak, dagoanetik aukeratu behar dogu. Gure erespideetatik begiratuta aurtengo produkzinoaren erakusgarri diran filmak ekarri doguz, batzuk beste jaialdi garrantzitsu batzuetan ikusi ahal izan dira, esaterako Toronton, Venezian, Locarnon... Gaur egungo zinemagintzea nondik nora doan ikusten da Zinebin. Alde horretatik, era honetako zinemagintzan interesa daukan ikuslearentzat aukera ona da, ohiko zirkuituetan ikusi ezin diran lanak diralako, baina horreek ikusteko eskubidea dogu.

2.- Euskal zinemagintzeak badauka lekua Zinebin: Sei film sail ofizialean, euskal egileen lanak erakusteko atalak eta abar. Sasoi onean ikusten dozu bertoko zinemagintzea?

Jaialdi honek betidanik izan dau euskal zinemagintzea babesteko konpromiso sendoa. Berton egindakoa, Bilboko zinemagintzea bultzatzea gure nortasunaren ikur da. Gaur egun, euskal produkzinoa egonkor dagoala esango neuke, gitxi gorabehera urtero eusten deutso erritmoari, ez dot ikusten hazkunde argirik, baina behera ez doa behintzat. Kontuan izan behar da hazkundeak muga batzuk daukazala, Euskal Herria horren handia be ez da, horrenbeste jente ez gara bizi, bataz besteko maila bat emoten dau eta finkatzen doa. Zinemagintzea epe luzerako lana danez, urterik urtera film hobeak egiten ditue zuzendariek, teknikariek...

3.- Zinema dokumentalean eta film laburretan jarten dau arretea Zinebik. Ez dira publiko zabalak ondoen ezagutzen dituen formatuak, ze ekarpen egiten dabe dokumentalek eta laburrek?

Edozein profesionalek egin behar dauen ibilbidearen ezinbesteko partea da film laburrena, zuzendari, gidoilari edo argazki zuzendari izan nahi dauen edonork. Profesionalak hor neurtzen dau bere burua lehenengo, film luzeetara pasau aurretik. Laburretan, ganera, arrisku gehiago hartzen dira, barritzaileagoak izaten dira areto komertzialetan ikusten doguzan lan luzeak baino. Batez be gazteek egiten dituenez, film laburrek gazteen kezkak kontetan ditue askotan, euren ikuspegia ulertzeko balio dabe. Dokumentala, ostera, munduan jazoten danaren lekukotzea da, egile gazteek zorroztasunez begiratzen dabe oinordetzan jaso daben mundua.

4.- Alberto Iglesias musikaria, film askoren soinu-banden egilea, sarituko dozue, Ohorezko Mikeldia emonda. Zer dala eta gogoratu zarie beragaz?

Bazan ordua musikari bati sari hau emoteko, normalean ez dogu egiten. Musikari bati Ohorezko Mikeldia emongo deutsagun bigarren aldia da hau, Luis de Pablori emon geuntsan bestea. Alberto Iglesiasen ibilbidea eta euskal zinemagintzearena paraleloak dira, 1980ko hamarkadearen hasieran euskal zinemea berbiztu zanean hasi zan Iglesias lanean. Ibilbide bikaina dauka, sari ugari irabazi ditu, pelikula ezagunetan parte hartu dau... Almodovar, Uribe eta beste askoren ohiko konpositorea da eta nazinoartean be ibili da. Ohorezko Mikeldiak ibilbidearen errekonozimendua dira eta gizon honen kasuan guztiz arrazoizkoa da bera saritzea. Ganera gipuzkoarra da, bertoko sortzaileei errekonozimendua egiten ahalegintzen gara.

5.- Beste Ohorezko Mikeldia, ostera, atzerriko zuzendari bati emongo deutsazue, Zinebiren amaiera galan. Marco Bellocchioz zer esan zeinke?

Zinema italiarraren barruan ibilbide aitagarria egin dauen zinemagilea da, 1960ko hamarkadearen erdialdean lanean hasi zanetik. 70 urtetik gora ditu eta oraindino zinemagintzan segiduten dau, baina bere sasoian Europako eta Italiako zinemea barritzen lagundu eban, begirada barria eskainiz, bere herrialdeko errealidadeagaz konprometidua. Sortzaile originala da, Mikeldiak emoteko orduan beti ahalegintzen gara arriskatu daben egileak nabarmentzen, eta Bellocchio Europako zinemagintzeak azken 40 urteotan izan dauen egilerik arriskatuenetako bat izan da, duda barik.

6.- Zemendiaren 10ean hasiko da Zinebiren 59. edizinoa. Zuretzat berezia izango da, zuzendari legez egingo dozun azkena da eta.

Uste dot baietz, oraindino ez naz guztiz kargutu, lanean normal segitzen dot, luzaroan segiduko dodalakoan. 18 urte egon nazenez postu honetan, ez naz ohitu 19.ik ez dala egongo pentsetan. Urte askotako gomutak etorten jataz burura, ez bakarrik azken 18 urteotakoak, ze zuzendari izan aurretik be lotura estua izan neban Zinebigaz. Lehiakide izan nintzan eta hiru Mikeldi irabazi nituan 1980ko hamarkadan, esaterako. Ikusle be izan nintzan 1970eko hamarkadan hasita. Zinemazale, sortzaile eta kudeatzaile legez izan dodan bizimodua intensoa izan da.

7.- Zinemagintzarako leihoa izan zan zuretzat Zinebi, gazte-gaztea zinanetik.

Bai, hona etorten hasi nintzan jaialdia barik topaketea zanean, 1972aren bueltan izango zan, nik 15-16 urte neukazala. Ahalik eta sesino gehienak ikusten nituan, sasoi haretan internetik ez egoan eta Zinebi leiho bikaina zan. Zinemagintzea egin nahi genduanok, jaialdiari esker, film laburretan beste batzuek egiten ebena ikusteko aukerea geunkan, danok ginan autodidaktak, zinemagintza ikasketarik ez egoan hemen. Film laburrak zelan egin, ze gai landu... Gure zinema eskolea izan zan Zinebi.

8.- Ikusle eta lehiakide izan eta gero, Zinebiren kudeaketan sartu zinan. Orain dala 18 urtetik bertako zuzendaria zara, zelakoa zan jaialdia ardurea hartu zendunean?

Arriaga zan jaialdiaren erdigunea eta hango arduradunek programazino nagusiaren gehigarri baten moduan ikusten eben, zinemaldia behar dan moduan kudeatzeko urte osoko dedikazinorik ez zan egoten. Ni heldu nintzanean, areto gehiagotara zabaldu genduan egitaraua, Guggenheimegaz alkarlanean hasi ginan, Ohorezko Mikeldiak emoteari ekin geuntsan eta abar. Programazinoa gaurkotu genduan, unean-unean egiten zan zinemagintzeari adi, beste jaialdi batzuetan zer erakusten zan ikusiz. Hau ez da filmoteka bat, labatik harako pelikulen erakustaldia baino, produkzinorik barrienak ekarten ahalegindu naz urteotan. Zineman hasi nahi daben belaunaldi barriek hor zehar zer dagoan jakin daien. Ganera, ikusle arruntak be gogoan izan doguz, zinema komertzialaren tiraniatik urteten lagundu, hau demokrazia zinematografiko edo kultural baten modukoa izan daitela.

9.- Zinebi asko aldatu da 18 urteotan?

Zinemearen neurri berean aldatu da. Teknologiak zeresana dauka hor, hau ez da 2000. urtean modura, lehen film gitxiago egiten ziran, zeluloidean beti. Baina aurreko hamarkadearen amaieran hori aldatzen hasi zan, oraindino prozesu horretan gagoz. Gero eta film gehiago jasoten hasi ginan, batzuetan hiru edo lau mila, gero eta herrialde gehiagotakoak. Pelikulak produzidu eta ikusteko modua be desbardina da, lehen aretora joan ezean ezin zenduzan ikusi eta, gaur egun, etxean bertan daukazuz hainbat modu. Horregaz lotuta, guk zinema-aretoa topaleku bihurtu nahi dogu, espazio publikoan zinemea aldarrikatu, jentearen eta egileen artean kontaktua egon daitela. Hori da orain daukagun burrukea, ze teknologia barriak geratzeko etorri dira eta gure aurrez aurreko eredu hau publikoak baloretan segitzea nahi dogu.

10.- Beraz, jaialdien gaur egungo formatua aurrerantzean be beharrezkoa izango dala uste dozu?

Halan behar leuke, munduan zinema piloa egiten da eta existiduteko eskubidea dauka. Amerikarren zinema komertzialak bakarrik ez dauka eskubide hori. Azken hau be ondo dago, baina ganerako zinemagintzea itoten ez dauen neurrian. Beti egongo da interesa daukan publikoa, zinemagintza honek askotariko begiradea izaten laguntzen dau, bestela, danok gauza bera ikusten badogu penagarria litzateke. Hori da gure izatearen arrazoia.

11.- Teknologia barriei esker errazagoa da pelikulak egitea, zuek 3.100 proposamen jaso dozuez aurten. Horrek badauka alde txarrik?

Tira, aukeraketea egiteko film gehiago ikusi behar doguz, guretzat horixe desabantailea. Baina, egia esan, 3.100 lan horreetatik, azken aukeraketea 200en artean egiten da gitxi gorabehera, ganerakoek ez daukie gure jaialdirako aproposa dan mailarik. Azkenean, urtero da bardin. Lehen gatxagoa eta garestiagoa zan film bat egitea, zeluloidean errodau behar zenduan, kopiak egin eta abar, mila pasautxu jasoten genduzan. Baina orduan be pelikula eskasak egiten ziran. Oraingo erraztasun teknologiko honeekaz ikusiko dogu nora heltzen garen, ze aldaketan bete-betean sartuta gagoz, hemendik bost urtera dana diferentea izango dala uste dot.

12.- Aurrerantzean zer jazoko dan esatea gatxa da, baina behintzat osasun onean itxiko dozu Zinebi?

Ezin dogu ukatu Zinebik zinemagintza marginala lantzen dauela, alfonbra gorririk eta glamourrik ez dago gurean. Balore barriak topeteaz eta hasten dagoan jenteari aukerak emoteaz arduratzen gara. Urterik urte hobetzen ahalegindu gara eta, ganera, azken bi edo hiru urteetan ahalegindu naz proiekzino hutsetatik harago joan eta bertoko produkzinoak bultzatzen. Batez be, Bilbogaz lotuta badagoz, uriagaz konpromisoa handitu dogu. Pixkanaka hori finkatzen doa, espero dot apustu horreetatik eta nire ordezkoak ekarriko dituanetatik abiatuta jaialdiak bere norabideari eustea. Mundua aldakorra da, baina Zinebik 60 urte biziraun badau, zergaitik ez beste 60?

13.- Datorren urtetik aurrera, Zinebiren zuzendaria Vanesa Fernandez Guerra izango da. Zelakoa da bera?

Jakinmin handiko emakumea da, zinema jaialdien mundua ondo ezagutzen dau. Ganera, irakaslea da EHUn, bere doktore-tesia Espainiako dokumentalgintzearen ingurukoa izan zan, beraz era honetako zinemagintzeagaz konpromiso handia dauka. Personarik egokiena da kargu honetarako. Gaztea da, Zinebiren etorkizunaren gidari izateko aukera aproposa dauka, prestakuntza zabalari esker. Orain, egoereak laguntzea baino ez dau falta, hau da, zinemagintzearen garapena, ikus-entzunezkoen nondik norakoak... Hori guk ezin dogu kontrolau, ziurtasun bako itsaso horretan nabigau beharko dau.