Oliba-orioa, osasuna eta gehiago

| Ikusi handiago | Argazki originala

Mediterraniar elikabidean, oliba eta bestelako frutu eta haziez eginiko orioak dira nagusi. Dendetan makina bat orio doguz orain: oliba, ekilore, soia, arto eta bestez egindakoak. Zeri erreparau behar jako bata ala bestea aukeratzeko orduan? Danak dira kontsumiduteko modukoak, baina batetik bestera sekulako aldeak dagoz nutrizino-balioari, ezaugarri organoleptikoei, sukaldeko erabilera egokienei eta, areago, osasunaren barruan izango dituen eraginei jagokenez. Oliba, soia, ekilore, arto, sesamo, intxaur, kokoaren hazietatik eta hainbat frutuetatik lortzen diranak doguz giza kontsumoan ohikoenak. Onena, sukaldean oliba-orioa erabiltea da, elikabide orekatu eta bihotz-osogarriak agintzen dauenari egokitzen jakolako, dieta mediterraneoaren barruan.

Oriogintzea, zelan ataraten dan orioa

- Erauzketea: orioa lortzeko beharrezkoa da landare-zelulak hausi eta, ondoren, hazi edo frutuen ganerako osogaietatik isolatzea. Errotarriakaz egiten da: ore homogeneoa osotu eta tresna mekanikoakaz zanpatzen da, orioa bertatik erauzteko, kanporatzeko. Zanpaketea tenperatura altuan edo epelean egin daiteke. Beroa aplikau ezkero, orio gehiago erauzten da baina, beste aldetik, hotzean zanpatutakoak baino fintze-prozesu luzeagoa beharko dau. Zanpaketea egin ondoren geratzen dan hondakinak be, guztiaren % 10-20 bitartean orioa da, aprobetxetako modukoa da. Horretarako, hondakinezko orio hori atarako daben legez baimenduriko disolbatzaileak erabilten dira.

- Fintzea: fintzearen bidez, erauzketan sortzen diran (eta orioa kutsatzen daben) zikinkeriak suntsitu egiten dira. Hainbat prozesutan, orioaren azidotasuna murriztu eta gustoa leundu egiten da. Garraztasuna gantz-azido libreek emoten deutsie orioari: zenbat eta gantz-azido libre ugariago, orduan eta garratzagoa izango da produktua. Nutrizinoaren ikuspegitik, orio onenak hotzean zanpatu diranak doguz, bai zanpaketa beroak bai fintzeak be, orioari bere lurrun, gusto, kolore eta osogai osasungarrienetako batzuk (E bitaminak, beta-karotenoak edo A probitamina) emoten deutselako. Era berean, gaixotasun kardiobaskularren prebentzinorako be oso onak dira.

Oliba-orioaren nutrizino-ezaugarriak

Oliba birjina eta hutsa dira E bitamina (berezko antioxidatzailea) eta fitosterol gehien daukienak. Honeek danak nabarmentzen dira gaixotasun kardiobaskularren prebentzinoaren laguntzaile bikaina dan gantz monoinsaturatu (azido oleikoa gehienbat) ugari daukielako. Gantz horrek odoleko 'kolesterol onaren' (HDL-kolesterola) kopuruak handitu egiten ditue. Bestetik, E bitaminak eta azido oleikoak, lipoproteinen edo odoleko kolesterol-garraiolarien (gatx kardiobaskularren garapenagaz lotuak) eta hainbat minbizi-pleguren bilakaereagaz loturiko beste hainbat gairen oxidazinoa galarazoten dabe. Edozelan be, oliba-orioa onena izan arren, hazi-orio osasuntsuak be erabil daitekez ezelako bildur barik.

Oliba-orioaren kalidadea

• Oliba-orio birjina: findu bakoa da. Olibak ore bihurtu arte birrinduz eta, orioa atarateko, hotzean zanpatuz lortzen da. Likidoa garden bihurtzeko, suspentsinoan daukazan partikula solidoak suntsitzen dituen prozesu fisikoak bakarrik apliketan jakoz orio-mota honi. Gantz-azido libreen kopuruaren eta frutuaren ezaugarrien arabera, kalidadea eta gustoa hobea ala eskasagoa izango da.
• Birjina aparta: fina eta arrunta. Apartaren gustoa eta lurruna frutatsuak, leunak dira eta azidotasuna, barriz, gradu bakarrera ez da heltzen. Zenbat eta azidotasun apalagoa, orduan eta kalidade hobea.
• Oliba-orio findua: gantz-azido libre asko dituan orio batean oinarrituz produziduten da, zanpaketa beroaren bitartez lortzen dalako edota kalidade gitxiko frutuak ditualako oinarri. Kontsumiduteko ona izan daiten fintzen da. Azidotasuna ez da 0,2ºra heltzen. Kalidadea galdu dauenez prozesuan, gusto gitxikoa da, eta oso bitamina, fitosterol eta lurrun-gai gitxi ditu.
• Oliba-orio hutsa (edo 'oliba-orioa' beste barik) merkatuan ohikoena izanik, oliba-orio birjinaren eta olio finduaren nahasketea da. Honen gehieneko garraztasuna 1º izango da. Biak nahastean orio birjinaren onurak galtzen dira.
• Oliba-patsaren orioa: erauzketaren ondoren geratu dan hondakinari disolbatzaileak aplikatuz egindakoa da. Kalidade apalenekoa da eta gehieneko azidotasuna 0,3 gradura murrizteko findu beharra dago.