Amorebieta-Etxanoko hilerriko hobian identifikautako lehen gorpu biak entregau ditue

| Ikusi handiago | Argazki originala

Eusko Jaurlaritzeak eta Amorebieta-Etxanoko Udalak herriko kanposantuko hobiko lehen identifikadu biak familiei emoteko ekitaldia atondu dabe. Igazko abenduan eta martian egindako indusketetan 86 personaren gorpuak topau eta berreskuratzeko lanen ondorengo lehen emoitzea da.

Identifikautako personak Adolfo Cengotitabengoa Izurza (Muskiz) eta Jaime Iñiguez Nieva (Ortuella) dira, biak Euskadiko Alderdi Komunisteari atxikitako Perezagua batailoiko milizianoak. Egun berean hil ziran, 1937ko apirilaren 7an: Cengotitabengoa Barazarko frontean, 31 urtegaz; eta, Iñiguez Amorebieta-Etxanoko Ospitale Militarrean, 19 urtegaz, frontetik zaurituta eroan ondoren.

Nerea Melgosa Eusko Jaurlaritzako Bardintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak parte hartu dau ekitaldian, Amorebieta-Etxanoko Zelaieta Zentroan, memoriaren eta giza eskubideen arloko taldeagaz batera: José Antonio Rodríguez Ranz Giza Eskubide, Memoria eta Lankidetzearen sailburuordea eta Aintzane Ezenarro Gogora Memoriaren, Bizikidetzearen eta Giza Eskubideen Institutuko zuzendaria.

Nerea Melgosa sailburuak hitzaldian adierazo dauenez, Amorebieta-Etxanoko hilerriko desobiratze lanakaz jarraituko dabe, baita ganerako 84 gorpuak identifiketako ahaleginakaz be. Horretarako, Gerra Zibilean desagertutakoen senideek Gogora Institutuari DNA lagina emoteko deia egin dau. Era berean, Eusko Jaurlaritzeak indarreko konpromisoa aitatu dau; balio eta idea demokratikoakaitik hil eta desagertuta jarraitzen daben gudari eta milizianoen hazur-hondarrak berreskuratu, identifikau eta familiei emoteko gaur egun, idea eta balio horreek gureak be badira, ultraeskuinaren, totalitarismoen eta populismoen aurrerakadearen aurrean, goraipatzen doguzanak. Gudari eta miliziano horreen konpromisoa dago geure egungo konpromisoaren oinarrian nabarmendu dau.

Sailburuak justizia-ekintzatzat hartu dau arratsaldeko ekitaldia. Batzuek deutse gorroto zaharrei haizea emon eta zauri zaharrak zabaltzen doguzalako, baina ez horixe; bizikidetzeak ezin dau ahanzturan oinarritu, egizako konkordiak hiru oinarri baino ez ditu: egia, biktimen oroimena eta askatasunaren eta justizia sozialaren ideal demokratikoak.

Ainhoa Salterain Amorebieta-Etxanoko alkateak ekitaldiaren garrantziaz berba egin dau ekitaldiaren bitartez, ahaztuak izan ziranei beraien izen-abizenak buelteteaz gan, egin eben sakrifizinoa be autortzen eta balioan jarten gabiz. Horregaitik, ekitaldia geure gizartean oraindino edegita dagozan zauriak leundu eta osatzeko aurrerapausoa da. Gaur bizitakoak Memoria Historikoa babestearen garrantzia gogorarazoten deusku, ez justizia-ekintzea bezela bakarrik, baita geure etorkizuna bakean eta errespetuan oinarrituta eregiteko oinarrizko zutabe bezela be.

Gogora Institutuko zuzendari Aintzane Ezenarrok hasi dau ekitaldia, eta ondoetorria emon deutse  identifikautako persona bien familiei, eta horreen artean, Bittori Zengotitabengoari, identifikautako muskiztarraren alabeari, baita bertaratu diran ganerako desagertuen familiei be, senideak identifiketako eta berreskuratzeko itxaropenari eusten deutsen guztiei. Memoriaren Institutuak hartu-emonak ditu Amorebieta-Etxanoko hilerrian lurperatuta egon daitekezan desagertuen 67 familiakaz eta horreetatik 56k DNA lagina emon dabe dagoeneko, berreskuratutako persona guztiak maila genetikoan identifiketako helburuagaz.

Ekitaldian, Perezagua Batailoiko beste miliziano batzuen senideak be izan dira, Altun mendian, Barazarko frontean desobiratutakoak eta 2019an familiei itzulitakoak. Batailoi komunistea, Barazarreko frontean ibili zan burrukan 37ko apirilaren hasieran, eta hildako ugari izan zituan. Amorebieta-Etxanoko hilerriko ehorzketak topau ondoren, hipotesia da horreetako batzuk frontean hildako batailoieko milizianoak dirala, Cengotitabengoa kasu, edo zaurituta Zornotzako Ospitale Militarrera eroan ondoren hil zirala, Iñiguez kasu.

1937ko udabarrian gertautakoa ulertzeko, maiatzaren 18an Amorebieta eta Etxano matxinatuen eskuetan jausi baino lehen, eta inguruan gerrearen gorabeherak zelakoak izan ziran jakiteko, Aitor Miñambres Berangoko Burdin Hesiaren Museoko zuzendariak berbea hartu dau. Horrezaz gan, Medikuntzearen eta Zientzien Historiaren Euskal Museoko zuzendari Anton Erkorekak garaiko osasun militarraren atonketan sakondu dau, gerra garaiko ospitaleen funtzinoa ulertzeko, esaterako Amorebietako Ospitale Militarrarena. Horren ostean, Lourdes Herrastik, Aranzadi Zientzia Alkarteko antropologo eta Amorebieta-Etxanoko hilerriko indusketa-kanpainen arduradunak, adierazo dau zelan egin diran desobiratze lanak eta zelan aztertu diran berreskuratutako gorpuak.

Hitzaldiaren ondoren, Jose Antonio Rodriguez Ranz Eusko Jaurlaritzako sailburuordeak, Aintzane Ezenarro Gogora Institutuko zuzendariak eta Ainhoa Salterain Amorebieta-Etxanoko alkateak identifikautako miliziano bien gorpuak emon deutse familiei. Gorpuakaz batera, familiek kasu bakotxaren txosten xehatua eta Elgoibarko eta Urduñako Duintasunaren Kolunbarioen buru dan Iñigo Arregiren Duintasuna eskulturearen erreplikea jaso ditue.

Biktimen ohorezko aurreskuaren ondoren, Jaime Iñiguezek, Jaime Iñiguez Nievaren lobeak, eta Jose Angel Zengotitabengoak, Adolfo Cengotitabengoaren lobeak, hartu dabe berbea.

Familiei lagundu deutse: Saulo Nebreda, Ortuellako alkatea, eta Eduardo Briones, Muskizko alkatea, identifikautako biktimen jaioterriak; Amorebieta-Etxanoko Udal ordezkariak; Andoni Iturbe, Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuordea, Ion Gambra eta Iñigo Camino, Gogora Zuzendaritza Kontseiluko kideak; Jon Hernández, legebiltzarkidea eta Euskadiko Alderdi Komunistako ordezkaria; Aranzadi Zientzia Elkarteko kideak, UPV/EHUko Biomics Laborategi Genetikoko teknikariak, Euskal Prospektore Taldea, eta tokiko beste hainbat alkarte batzuetako kideak.

Gerra Zibileko desagertuak topatzeko programea

Azken hogei urteotan, Eusko Jaurlaritzeak Gerra Zibilaren eta errepresino frankistearen 331 biktima berreskurau eta horreetako 54 identifikau ditu, Gogora Institutuaren Gerra Zibilean Desagertutako Personak Bilatzeko Programearen barruan. Ekimenean, Aranzadi Zientzia Alkarteak, desobiratze lanen eta auzitegi-antropologiaren ardurea dau, eta UPV/EHUko Biomics laborategi genetikoa, DNA laginak egiaztatuz, identifikazino genetikoa egiteaz arduratzen da.