Itzulpena da giltza euskerearen normalizazino proiektuari ekiteko eta euskerearen duintasuna aldarrikatzeko

Xabier Irujo | Ikusi handiago | Argazki originala

Xabier Irujok, Nevadako (Reno) Unibersidadeko Euskal Ikasketen Zentroko zuzendarikideak, Euskerea erbestean (1936-1975) izeneko berbaldia emongo dau eguen honetan, maiatzaren 19an, arratsaldeko 19:30ean, Sabino Arana Fundazinoaren egoitzan.

…el vascuence se extingue sin que haya fuerza humana que pueda impedir su extinción; muere por ley de vida. No nos apesadumbremos que muera su cuerpo, pues es para que mejor sobreviva su alma… aunque convencidos los más de mis paisanos de que el vascuence se pierde, creen que esta pérdida se debe a causas extrínsecas, a la presión oficial, al abandono de los que la hablan, al desarrollo del comercio; y yo estoy convencido de que la principal causa es de origen intrínseco, y se basa en la ineptitud del eusquera para convertirse en lengua de cultura. Orain ehun urte luze idatzi eban Miguel Unamunok La cuestión del vascuence, eta, onartu behar da, oraindino be badirala lehen eta bigarren mailako kulturak eta hizkuntzak dagozala pentsetan jarraitzen dabenak.

Bigarren Karlistadako gerra zelaietan euskal herrietako berezko instituzino politikoen hondamendiaren ostean, euskal kulturako eta euskal izakerearen egoera gogorraren aurrean Eusko Pizkundeari ekin eutsien 1876ko gizaldiko euskaltzaleek. Irujoren eretxiz, Euskerearen egoerea izango zan zenbait egile eta pentsalariren ardura nagusia. Indarraren indarrez lortu eben gizaldi haretako lagunek euskereari bultzadea emotea: 1850 eta 1875 bitartean, urtean 12 liburu argitaratzen baziran euskeraz, 31 doguz 1916 eta 1936 bitartean. Baina 1936ko Gerreak heriotza, kartzelaldia, erbestea edota zigorra ekarri eban euskeraz berba egiten edo idazten ebenentzako. Ondorioz, Eusko Pizkundeko asmoetan hasitakoari 1936ko Gerrako euskaltzale erbesteratuz osotutako belaunaldi barri batek ekin behar izan eutsen Ameriketatik euskerearen berpizkunde lanei ondoko helburuakaz: euskerearen normalizazino proiektuari ekitea eta euskerearen duintasuna aldarrikatzea. Eta lan horreetan, itzulpena dogu giltza.

Beste askoren artean, Zaitegi, Ibinagabeitia, Orixe edota Ametzaga doguz erbesteko belaunaldi horrek emondako euskaltzaleen eta euskal idazleen artean. Parisko, Casablancako, Buenos Airesko, Montevideoko, Mexikoko eta Caracasko erbesteak ezagutu zituen egile horreen itzulpenaren eta, oro har, euskerearen inguruko gogoetearen garrantzia eta esanahia aztertuko ditu Irujok berbaldian.
 
Xabier Irujo genozidioari buruzko ikerketen irakaslea da, Nevadako (Reno) Unibersidadeko Euskal Ikasketen Zentroan eta, aldi berean, zentro horretako zuzendarikidea da. Irujo Liverpooleko Unibersidadeko Manuel Irujo Chair Fellowship-eko lehen Guest Research Scholar izan da. Horrezaz gan, genozidioari eta kultura-genozidioari buruzko ikastaroak emoten ditu sarritan Boiseko Estatu Unibersidadean eta Kaliforniako Unibersidadeko Santa Barbarako kanpusean. Era berean, berbaldiak emon eta argitalpen ugari kaleratu ditu gaiaren ganean Amerikako eta Europako hainbat unibersidadetan.

Filologia, Historia eta Filosofiako lizentziaduna da, Historiako eta Filosofiako doktoretza bana dauka. Doktoretza-tesi ugari zuzendu ditu eta bost akademia- zein unibersidade-argitaletxetako batzorde betearazleetako kidea da. Bestalde, hamar liburu baino gehiago eta artikulu batzuk idatzi ditu aldizkari espezializatuetan, eta zenbait sari jaso estaduan nahiz nazinoartean. Irujoren azken liburuen artean, ondokoak nabarmendu daitekez: Gernika 1937: The Market Day Massacre (Nevada University Press, 2015) eta Historia jurídica de la lengua vasca (HAEE, Bilbo, 2015).