Izozkiak, udan bat baino gehiago

| Ikusi handiago | Argazki originala

Heldu da udea! Egun luze eta beroak... Holakoetan elikagai edo produktu fresko eta hotzak kontsumidu gura izaten doguz, egarria baretu eta, aldez edo moldez, freskatuko garelakoan. Eta udako elikagaien artean izozkia dogu errege, entsaladen baimenagaz, jakina. Gaur egun, izozkigintzan garatutako teknikei eta izozkiaren nutrizino osoketeari esker, produktu honeek danon gustura egokitzen dira: hamaikatxu gusto, kolore eta osogai ditue. Persona batzuen premina bereziak asetzeko be moldatuak dagoz: diabetikoentzako izozki azukera bakoak, kaloria gitxikoak, kolesterolik bakoak...

Nutrizino ezaugarriak

Osogaien aldetik, lau multzotan sailkatzen dira:

✓ Krema edo esnegain, esne oso edo deskrematuagaz eginikoak: ohiko izozkiak dira, tarrinakoak, korneteak, paletak…
✓ Urezkoak: esnegainaren ordez, ura eta animalia-gantz edo landare-koipea daukienak: poloak, sorbeteak, kazkabarrak...
✓ Postre izoztuak: tarta, pastelak, trufak…
✓ Izozki bereziak: kaloriarik bako edulkoratzaileakaz (aspartamo, sakarina, e.a.) edota fruktoseagaz (diabetikoentzako bereziak) osotutako izozkiak eta kaloria gitxi eta koiperik bako 'light' motakoak.

Osogaien desbardintasun honek, nutrizino balioan aldaketak erakarten ditu. Oro har esan daiteke ura dala osogai nagusia (% 85-% 90 polo eta sorbeteetan, % 50-% 60 esne edo kremazkoetan). Hurrengo osogai inportanteak esnea, gurina, esnegaina eta landare-gantzak (koko- edo palmondo-gantz hidrogenatua dira). Izozkien gustoa aldatzeko edo indartzeko danerik topau geinke: azukera arrunta edo sakarosea, frutu sikuak, fruten ura, frutak (freskoak, siropeak…) pralinea eta txokolatea, arrautza-gorringoa, turroia, gailetea, bizkotxoa...

Kontuak kontu, desbardintasun handiak egon arren, nutrizino balioa ondokoa izaten da:

• Energia: 200, 250 kaloria 100 gramoko, krema edo esnegainezko izozkietan. Urezkoak eta light motakoak kaloria gitxiagokoak dira.
• Karbohidratoak: azukera eta glukosea edo glukosa-siropea da normalean eta krema edo esnedun izozkiek, gitxienez, % 13ko kopurua izaten dabe. Diabetikoentzako izozki berezietan edulkoratzaile artifizialak edo fruktosea erabilten dira. Hotzitzen ez diran produktuetan baino azukera gehiago erantsi behar jake izozkiei, hotzak gustoa ahultzen dauelako.
• Koipeak: esne eta esnekiena (esnegaina eta gurina) eta, kopuru txikiagoan, hidrogenaturiko koko eta palmarena dira izozkiek daukiezan koipeak. Krema edo esnezko izozkiek esne-gantza besterik ez daukie eta, osogaien artean bestelakorik sartuko balitz, etiketan adierazo beharko litzateke. Gantz horreek neurri handi batean saturatuak dira, beraz, izozkien neurrizko kontsumoa aholkatzen da.
• Proteinak: esnearenak eta esnekienak (edukiaren % 5, krema edo esnezko izozkietan) kalidade onekoak dira. Osogaien artean arrautza-gorringoa edota frutu sikuak sartu ezkero, ekarpen proteikoa hobetzen da.
• Bitaminak eta mineralak: krema edo esnezkoek eta postre izoztu batzuek koipetan urtzen diran bitaminak (liposolubleak, hau da, A eta D) izaten ditue. Nabarmentzekoa da, era berean, B2 bitaminea, esneki, fruta eta frutu sikuetan dagoana; esnearen kaltzio eta fosforoa, landare-potasio eta magnesioa, etab. Ura oinarri daben izozkiek ez daukie ia mineralik. Dana dala, izozkiak ez dira garrantzitsuak bitaminen eta mineralen ekarpenagaitik.

Zelan egiten da izozkia?

Izozkia egiteko prozesuak hainbat fase ditu. Lehen pausua lehengaiak aukeratu, pisatu eta nahastea da. Nahasketea 50-70 ºC-ko tenperaturan egiten da. Homogeneizetako, 150-200 kg/zm2-ko presinoan, gantz-materien globuluak lehertu eta sakabanatzea lortzen da. Holan, izozkia krematsuagoa izango da eta bere gustoa indartsuagoa. Ondoren, nahasketa pasteurizau egiten da germen guztiak (patogenoak diranak eta ez diranak) ezerezteko. Horretarako, nahasketea 85 ºC-ko tenperaturan berotzen da segundo batzuetan, eta gero bapatean 6ºC-ra jaisten da. Holan ‘garbituta’, lau orduz itxi behar da nahasketea 4-6 ºC-ko tenperaturan, izokiaren kalidadea hobea izan daiten.

Izozte-fasean, nahasketea hozkailuan sartuta gogortzen da eta komenidu da tarteka eragitea, holan izokiak egitura krematsuagoa hartuko dauelako. Moldeetan sartu eta ondo mantentzeko azkar izoztu behar da. Udara bitartean -27 ºC-ko tenperaturan gordeten da.

Azken hamarkadetan izozkien kontsumoa goraka doa Europako herrialde gehienetan. Frantzian esaterako, 1982tik 1997ra kontsumoa bikoiztu egin da. Igoera hori publizidadeak, haurren eskaerek eta izozkia hainbat modutara kontsumiduteak bultzatu dabe. Izan be, gaur egun, kukurutxoagaz ez eze, pastel-moduan, izozkiz betetako bonboietan, ostatu ugaritan, etab. jaten da izozkia. Izozkiak oso elikagai nutritiboak dira, udan zein neguan jatekoak, beti neurriz, kaloria asko daukiezalako. Baina kontsumoa horrenbeste igotea… Argi dago publizidadeari nutrizionisten aholkuei baino jaramon gehiago egiten jakola.