Islamera bihurtutako emakumeei buruzko ikerlan batek irabazi dau UPV/EHUko I. Maria Goyri Saria

Ikasketa Feminista eta Generokoak masterreko ikasle Itzea Goicoleak irabazi dau genero ikuspegia barne hartzen daben master amaierako lanen I. Maria Goyri Saria. Epaimahaiak, deialdi honetara aurkeztutako zortzi lanen artean, haren lana hautatu eban, Feminismoa eta errukia: genero analisi bat islamera bihurtutako emakumeen inguruan izenekoa, Miren Llona irakasleak zuzendurikoa. Aurkeztu ziran lanak master honetakoak ziran: Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientziak (1), Ikasketa Feministak eta Generokoak (2), Gobernantza eta Ikasketa Politikoak (1), Ikerketa eta Sormena Artean (2), Literatura Konparatua eta Literatur Ikasketak (1) eta Psikodidaktika: Hezkuntzaren Psikologia eta Berariazko Didaktikak (1).

Saria ohorezkoa da, eta UPV/EHUko Emakumeen eta Gizonen Bardintasunerako I. Plana (2010-2013) onartu zanean sortu zan; asmoa ondokoa zan: gradu eta master amaierako proiektuetan genero ikuspegia sustatzea, eta inguruabar hori erabiltea beren lanbideetan aitzindari izan ziran eta jatorriz edo adopzinoz euskaldun ziran emakume hareen izenak eta ekarpenak berreskuratzeko, Jasone Astola Unibersidadeko Bardintasunerako zuzendariak azaldu dauenez.

Maria Goyri izan zan Filosofia eta Letretan lizentziau zan lehenengo emakumea (1896an), bai eta doktorau zan lehen emakumea be (1909an), Lucanor kondearen liburuari buruzko tesiagaz. Hau da, arauek emakumeei unibersidadeko ikasle izaten itxi aurretik, hori ez baitzan gertatu 1910. urtera arte. Maria Goyrik, bere lanetan, emakumeen alde egin eban –sekzino propioa eukan, Crónicas femeninas izenekoa, Revista Popular aldizkarian–, bai eta euskal kulturearen alde be –Aplicación del modelo romancero de análisis a la balada vasca: bereterretxen khantoria–, eta, beraz, emakume guztiz egokia da sari honi izena emoteko.

Islamera bihurtutako emakumeak

Ikerlanak –errespetua eta kritika feministea oinarri dituala– islamari atxiki jakozan emakume autoktonoen bizimodua aztertzen dau. Lanaren helburua da bihurtze prozesua eta inguruko jentearen erreakzinoak ezagutzea, hareen nortasuna zelan eratuta dagoan eta zer hierarkia daben ikustea, genero diskursoak aztertzea eta emakume horreetako bakotxaren ekiteko gaitasunari buruz gogoetea egitea.

Itzea Goicoleak bere lanean dino bihurturiko emakumeek hiru modutan jarten dirala hartu-emonetan genero islamiko nagusiaren arauagaz: lehenengo eta behin, diskurso feminista islamikoa dabenak dagoz, islamaren izaera patriarkala dekonstruitzen dabenak edo genero burruka edo jihad-a sinistunek betebeharreko zeozer dala uste dabenak; bigarren muetako emakumeek bikotekide arabomusulmana dabe eta islama modu kulturalean ulertzen dabe, europar mentalidadea aitatzen dabe diskurso nagusiaren postulatu patriarkal batzuei aurre egiteko, baina, gero, diskurso hori bera errepetiduten dabe beste eremu batzuetan; eta hirugarrenik, subjektu jainkozale deitzen dituan emakumeak dagoz, salbuespenak salbuespen diskurso nagusiagazn guztiz bat datorren diskursoa dabenak.

Modu horretara, ikerlanari izena emoten deutsien bi ekintza modalidadeak itxuratzen dira: batetik, feminista, patriarkatuari buru egiten deutsona bai islamaren esparruaren barruan bai kanpoan be; eta, bestetik, ekintza jainkozalearen modalidadea, beren ni-a eraldatzeko prozesuan dabilzan emakumeen artean agertzen dana, erruki islamikoaren erdigune izateko helburuagaz.

Diskurtso islamiko nagusia

Itzea Goicolea Itzulpengintza eta Interpretazinoko lizentziaduna da Bartzelonako Unibersidade Autonomoan, eta Arabiera-Espainiera Itzulpengintzako Aditu Ikastaroa egiten dago gaur egun, Toledoko Itzultzaileen Eskolan. Hurretik ezagutzen dau arabiar emakume musulmanen egoerea –gitxiengoa dira munduko islamiar komunidadean–, eta, azaldu dauenez, horreen artean alde handiak dagoz, hartzen dogun herrialdearen arabera, klasearen arabera eta munduan personen egoereari eragiten deutsien beste aldagaien arabera, feminismoak erakutsi deuskun lez.

Bere lan sarituan azaltzen dau diskurso nagusia eta gehienek darabiltena patriarkala dala, eta, beraz, patriarkatu islamiko horrek baldintzatzen dauela diskurso horren aterpean bizi diran emakumeen egoerea; hain zuzen, patriarkatu horrek zapalkuntza eta diskriminazino modu ugari eta askotarikoak ezartzen ditu emakumeen kontra. Uste dot askotan botere patriarkalak diskurso erlijiosoa hartzen dauela zapaltzeko tresna moduan. Fatima Mernissi marokoar feministeak inoan lez, zapalkuntza horrek jokoz kanpo ixten ditu biztanleen erdiak. Dana dala, horrek ez dau esan gura diskurso alternatiborik ez dagoanik islamaren esparrutik kanpo zein barruan, ez emakume musulmanak biktima hutsak, pasiboak eta salba deiezan behar daben gizajo batzuk diranik, ez eta errepertorio paternalista eta patriarkal hau guztia be, horren apologia egiten baita Mendebaldean, argitu dau.

Goicolearentzat, islam patriarkalak baztertu egiten dau islam feministea, eta zilegitasuna kentzen deutso; izan be, patriarkatuaren arerio handiena feminismoa da, bardintasunezkoagoak diran eta emakumeentzat eta beste talde gitxiagotu eta baztertu batzuentzat hain zapaltzaileak ez diran arropakaz jantzarazoten saiatzen dan arerioa. Edozelan be, badauka itxaropena egunen batean aldaketa etorriko dala ez bakarrik islamera, baita diskurso patriarkal osora be. Uste dot patriarkatua desagertzean desagertuko dirala haren forma guztiak, horreen artean islamikoa. Uste dot, islam patriarkalaren kontrako burrukaren ildo honetan, feminismo islamikoaren diskursoa oso indartsua dala, eta uste dot islamera bihurtu diran espainiar emakumeak lan handia egiten dabilzala haren tesia zabaltzen; hareetako batzuek lanean dabilz komunidade islamikoen altzoan be, eta kalera erpaten dabe zentro akademiko eta intelektualetan sortzen dan teoria feminista islamiko hori, ondorioztatu dau.

Ikusi argazki guztiak handiago