Hizkuntzak indarbarritzeko ahalegina Kolonbian

Izioqui Dugu Guec Ajutu Ez Dugu 2008-06-12 12:17

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren eta Kolonbiako Kultura Ministerioaren arteko lankidetza akordioa tarteko dala, hamabostaldi bat kasik Kolonbian igaro ostean, hemen nator, barriro, zuengana (Beltzak parkatuko ete deust berandutzea), ez euskerearen indarbarritzea jorratzeko, ezpada Kolonbiako hizkuntzei buruz jarduteko. Izan be, Kolonbian dagozan hirurogeita bost hizkuntzen egoerea aztertzeko eta eurak indarbarritzeko ahaleginetan dabiltz bertan. Gauzak holan, hizkuntza bakotxaren egoerea aztertu ahal izateko oinarrizko lanabesak eratzeko pausoak emon doguz komunidade indigenetako hainbat ordezkarigaz. Hizkuntza bakotxari buruzko oinarrizko azterlanak burutu ostean, indarbarritzeko saioak etorriko dira.

Mendeetako bazterkeriazko eta suntsitze politikeak baztarrean itxita, Nazino Batuen Erakundeak 2007ko irailaren 13ko Herri Indigenen Eskubideei Buruzko Adierazpenean, besteak beste, “herri indigenei euren hizkuntzak indarbarritzeko, erabilteko, sustatzeko eta belaunez belaun transmititzeko eskubidea” autortu eutsen. Era berean, 90eko hamarkadan Kolonbiako Konstituzinoa barritu zanean, aniztasun kulturala eta linguistikoa estatuaren ezaugarritzat hartu eta komunidade indigenen hizkuntzak aintzat hartu ebazan. Halanda be, sekula ez da egin horren saio sistematizaturik Kolonbiako hizkuntzen egoerea aztertu eta indarbarritzeko.

Abian jarri dan egitasmoaren arabera, hiru urteko epean, hizkuntza guztien egoereari buruzko txostena ez eze indarbarritzeko neurri zehatzak be proposatu beharko dira. 2008. urtean, esate baterako, hogei hizkuntza dira aztergai izango diranak, beste horrenbeste 2009. urtean eta gainerakoak 2010. urtean aztertuko dira.

Hirurogeita bost hizkuntza honeen egoerea askotarikoa da, bai hiztun kopuruen bai hizkuntzearen beraren estandarizazino eta kode idatzia izateari jagokonez. Hiztun alkarte batzuen hedadura geografikoak, bestalde, Kolonbiako mugak gainditzen ditu eta Venezuela, Peru, Ekuador eta Panama herrialdeetan barreiatuta dagoz. Hiztun gehien daukan hiztun alkartea Kolonbiako Karibeko kostaldean kokatzen da, wayuu hiztun alkartea deritzo eta 220.000 hiztun ditu, gitxi gorabehera. Hurrengo hiztun alkarteak (paez), ostera, 150.000 hiztun ditu. Hortik aurrera, gainerako hizkuntza guzti-guztiek 50.000 hiztun baino gitxiago daukiez, eta gehientsuenek 10.000 hiztun baino askozaz gitxiago (1.000 eta 5.000 hiztun) daukiez.

Hiztun urri daukiezan alkarte batzuk leku bakartuetan bizi dira, egunak eta ez-ohiko garraiobideak (mandoa, oinez, txalupa, hegazkina eta abar) behar izaten dira hara ailegatzeko. Beharbada, horregatik iraun dabe horren denpora luzean bizirik, baina gaztelaniaren sarbide gero eta indartsuagoak (eskolaren –distantziak eraginda barnetegi bihurturik– eta askotariko eleizen bidez, esate baterako) euren biziraupena zalantzan jartzen ari dira. Ibai ertzetan, mendi kaskoen magalean edota Amazonako oihanean bizi dira batez be. Beste hizkuntza batzuen kasuan, ostera, higadura gertatu da. Euren lurralde-eremuak murriztu egin dira eta gune urbanoetara joan dira komunidadeetako kide ugari.

Hiztun alkarte gehienentzat hizkuntzea euren ohiko bizimodu tradizionalagaz, mundua ikusteko, naturea zaindu eta bertatik elikagaiak atarateko, medikuntza tradizionalagaz, eta abarren bidelagun da. Beraz, hizkuntzea indarbarritzetik haruntzago euren ohiko bizimodua berreskuratzea daukie helburu (jatorrizkoak lur-eremu berreskuratzea barne dala). Era berean, komunidade askok FARC taldearen, para-militarren, droga trafikatzaileen eta ejertzitoaren erasoak jasan dabez, ozta-ozta egunerokoarekin bizi diran komunidadeetan gosea ekarriz, hainbat buruzagi akabatuz eta hainbat komunidade lekuz aldatu eta barreiatu eraginez.