Jose Maria Iparraguirre, euskal musikagilea

Egoitz Campo 2023-10-04 10:58   Antxinakoak Geurera

Bilbon, Alondigatik nahiko gertu, Iparraguirre kalea dago; bertan ikastetxe bategaz topo egingo dogu eta baita Guggeinheim museoaren kalearen hasierakaz be. Baina zer dala eta jarri eutsien kale horri Iparraguirre izena? Nor izan zan Iparraguirre?

Iparraguirre Urretxun (Gipuzkoa) jaio izan zan 1820an. Handik 61 urtera hil zan Gipuzkoan be, Ezkio-Itsason, izan be, tripakada baten ostean, neumania hartu eban.

Gaztetan Lehenengo Guda Karlistan parte hartu eban 14-15 urte zituanean, bataila askotan egonez. Ondoren, Frantziara joan zan bere familia Madrilen instalatzen ari zan bitartean. Frantzian egoala, 1848an Otsaileko Iraultza hasi zan eta iraultzaileen alde jarri zan. Beste iraultzaileegaz alkartu eta eurek bezela La Marsellesa abesti famatua abestu eban. Iraultza horren ostean, monarkiaren aurkakoek Luis Felipe I kargutik kendu eben eta horren eraginez, Frantziako Bigarren Errepublikea ezarri zan.

Dana dan, Napoleon III-ak estadu kolpea emon ebanean Frantziatik alde egin behar izan eban abeslari euskaldunak eta Europan zehar ibili zan antzerki konpainia batean lan egiten. Ondoren, 1851n Londresera joan zan bizitera eta hantxe, Mazarredo jeneral bilbotarrari abesti bat eskaini eutson. Ondorioz, Jeneralak indulto bat lortu eban abeslari euskalduna Espainiria itzul ahal izateko. Halanda ze, 1853an Bilbora bueltau zan eta ondoren, Madrilera.

Espainiako uriburuan, lehenengo aldiz konposau eta abestu eban Gernikako Arbola, haren abestirik ospetsuena. Gero, Bilbon barriz be, Bilboko Plaza Barrian askotan izan zan abestua, Iparraguirre bertan egon ala ez. Handik urte batzuetara, iraultzailetzat jo ondoren Tolosan atxilotua izan zan. Bertan, kartzelan, bere bigarren abesti famatuena idatzi eban, Nere amac balequi.

Horren ostean, Iparraguirre Euskal Herritik bota eben, agintari espainiarrek Euskal Herrira barriro ez bueltatzeko agindua emomez. Baina, Espainian urte batzuk emon ostean, barriro 50eko hamarkadaren bukaerean Gipuzkoara itzuli zan eta han bere emaztea izango zana ezagutu eban. Handik gitxira, atxilotua izango zan beldurragaz, Frantziara ospa egin eta Baionan itsasontzi bat hartu eban Argentinara joateko. 1859an Buenos Airesen ezkondu ziran bera eta bere emaztea, Angela Querejeta, eta 8 seme-alaba izan ebezan. 1877ra arte Uruguain eta Argentinan bizi izan ziran, Euskal Herrira bueltatzeko aukerea izan arte. Izan be, lehen aipatu dogun bezela, 1881ean, Ezkio-Itsason, hil egin zan.

Bilbon eta Bizkaiako herri askotan Gernikako Arbola abesteaz gan, kantak berak Bizkaiko ikurrik garrantzitsuenari abeti bat eskaini eutson, hau da, euskaldun guztien ikurrari eskatzaintzen eutsona, hauxe:

Gernikako arbola da bedeinkatua Euskaldunen artean guztiz maitatua. Eman ta zabal zazu munduan frutua adoratzen zaitugu arbola santua Mila urte inguru da esaten dutela Jainkoak jarri zuela Gernikako arbola. Zaude bada zutikan orain da denbora eroritzen bazera arras galdu gera Ez zera eroriko arbola maitea baldin portatzen bada Bizkaiko Juntia. Laurok hartuko degu pakian bizi dedin euskaldun jendia. Betiko bizi dedin Jaunari eskatzeko jarri gaitezen danok laister belauniko. Eta bihotzetikan eskatu ezkero arbola biziko da orain eta gero.

Arbola botatzia dutena pentsatu denak badakigu. Ea bada jendia denbora orain degu erori gabetanik eduki behar degu. Beti egongo zera uda berrikoa lore aintzinetako mantxa gabekoa. Erruki zaite bada bihotz gurekoa denbora galdu gabe emanik frutua. Arbolak erantzun du kontuz bizitzeko eta bihotzetikan Jaunari eskatzeko, gerrarik nahi ez degu pakea betiko, gure lege zuzenak hemen maitatzeko. Erregutu diogun Jaungoiko Jaunari pakea emateko orain eta beti. Eman indarra ere zerorren lurrari eta bendezioa Euskal Herriari.