III. Soziolinguistikako inkestea (I)

 Hizkuntza-gaitasunari jagokonez, elebidunak gutxiengoa dira lurralde guztietan, baina, emoitzetan ez eze, joeretan be lurraldeen artean ezbardintasunak dira. Izan be, Euskal Herriko biztanleriaren laurena elebiduna bada (%25,4), EAEn elebidunen ehunekoa Euskal Herrikoa baino handiagoa da (%29,4); Iparraldean apur bat murritzagoa (%24,7) eta Nafarroan hamarretik bat da elebidun. Barriz, joerei jagokenez: 1991ren aldean 5 puntu hazi da EAEn (%20 gora); bederatzi puntu galdu da iparraldean (%26,7 jaitsiera) eta kasik bere horretan segitzen dau elebidunen kopuruak Nafarroan (puntu bat egin dau gora 1991 urtekoaren aldean).

 Euskerearen transmisinoari jagokonez, bestalde, euskeraz dakitenak lehen hizkuntzea euskera eukenak baino gehiago dira Iparraldean ez beste toki guztietan. Emoitzak EAEn eta Nafarroan, 1991koen oso antzekoak dira eta Iparraldean, barriz, orduan baino askoz txarragoak. Bada, bi hausnarketa dirateke egin beharrekoak; Iparraldearen kasuan, familia bidezko transmisinoari jagokonez, orain arte igarri dan eten nabarmena apaldu egin dala bezelako baieztapenak eginaz INSEE inkesta etxeak hizkuntza gitxituei buruz 1999ko erroldatik ataratako emaitzak ez dirala erabat egiaztatu, eta, EAE eta Nafarroako datuei jagokenez, euskerearen bilakaerarik baikorrena belaunaldi gazteenetan jazo danez, aurrerapausoak antzeman arren, belaunaldi barri horreen etorkizuneko hizkuntza jokabideak erabagiorrak izango dirala euskerearen transmisinoa belaunaldi batetik bestera igaroteko.

 Euskerearen erabilereak apur bat gora egin dau Euskal Herrian, aitatzen ari garen epealdi horretan: %13,9tik %14,9ra pasau gara 1991tik 2001 urte bitartera. Baina, hasieran esan dogun legez, emoitzak eta joerak ez dira bardinak. EAEn %15,7tik %18,7ra igo da euskerearen erabilerea. Nafarroako egoereak bere horretan segitzen dau (%6,1 1991 urtean bezala) eta Iparraldean, ostera, hamarkada batean jazo dan galerea ikaragarria izan da %15,4tik %10,2ra (herena jaitsi da). EAEn berrogeita hamar urte baino gutxiagokoen artean hazi da euskerearen erabilerea.

 Euskerearen erabilerea normalizetako neurriak hartzeari buruz galdetzean, biztanleen gehiengoak aldeko eretxia agertu dau. Euskal Herrian, aldeko jarrerea daukenak kontrako jarrera daukenak halako bi dira (aldeko eretxia %45,5 eta kontrakoa %20,1). Baina, lurraldez lurralde egoerak oso ezbardinak dira. Izan be, EAEn, erdiak baino gehiagok (%50,2) aldeko eretxia agertu dau; Iparraldean, barriz, ez alde ez kontra agertu direnak pare-parean egongo litzatekez (%41,7 eta %41,9); eta Nafarroan, kontrako jarrera agertu dabenak aldeko jarrera dabenak baino gehiago dira (%28,5 alde eta %34,5 kontra), halan da be, aldekoak 1991n baino askozaz gehiago dira (orduan %22,3 baino ez ziran).

Beraz, egoereari buruz berba egiteko ez eze, egin beharko gendukeenari buruz hausnartzeko eta lehentasunei buruz ere erabagiak hartzeko, azpimarrau doguzan datuak kontuan hartu behar dira. Izan be, gura gendukeenaren eta, herritarren gogoa aintzat, lurralde bakotxaren arabera egin geinkenaren artean badira oinarri-oinarrizko ezbardintasunak, biak buztartzen asmatu ezean aurrera egiten lagunduko ez deuskuenak.

Erramun Osa