Udea eta salmonelea
Hori dala eta, aholku edo gomendio batzuk emongo deutsuedaz elikagaiak zaintzeko:
- Elikagai guztiak hozgailuan gorde eta kanpoko-tenperaturan ahal danik eta denpora gitxien euki.
- Erosi baino lehenago, ondo irakurri etiketak: noiz arte jan ahal dan eta zelan gorde elikagai hori etxean, zabaldu barik eta zabaldu ostean.
- Elikagaia txikitzeko edo zatitzeko ohola, kutxiloak eta suetean erabilten dogun edozein tresna oso ondo garbitu eta desinfektau. Elikagai zatiak gera daitekez, mikroorganismoak ugaltzeko arriskuagaz, eta kutxiloa barriro erabilten dogunean beste jangai bat kutsatu geinke. Honi ‘gurutzatutako kutsadurea’ esaten deutsagu.
- Elikagai desbardinak ez nahastau, batez be gordinik jatekoak diranak egosita dagozanakaz. Adi ibili arraina, oilasko eta okelearen uragaz, ondo zarratu ontzia ezer jausi ez daiten. Holan, gurutzatutako kutsadurea ebitauko dogu.
- Ondo egosi janariak, birritan berotutakoak batez be, arriskutsuenak dira eta. Saltzen diran aurrez preparautako jangaiak ondo berotu behar doguz. Segurtasunaren tenperaturea 65º C da eta ia bakteria patogena guztiak hilten dira tenperatura honegaz. Normalean, mikrouhineko aparatuagaz ez dogu hainbeste tenperatura lortzen. Etxean ez doguz elikagaietarako termometroak tenperatura neurtzeko, beraz, orientazino moduan, janarien likidoa irakin arte berotzea da onena.
- Tortila eta arrautzak egin barriak jan. Etxetik kanpo jaten badoguz arrautzak, ondo gatzatuta dagozanak aukeratu.
- Etxeko maioneseak 24 orduz irauten dau hozgailuan. Itxura ona euki arren, bota egin behar da denpora hori pasetan danean.
- Janaria prepau edota jan baino lehenago, eskuak ondo garbitu, batez be kalean ibili bagara edo animaliakaz jolastu badogu.
Elikagaiek beti daukiez mikroorganismoak, ez ahaztu, eta zelan zaintzen doguzan, holakoa izango da gero kalidadea. Gogoratu bakteriak ez dirala ikusten eta usaintzen. Gusturik be ez deutsague hartzen. Horregaitik pasetan dira toxiinfekzinoak. Elikagaietan dagozan bakteriak ikusterik bageunko, ez geunke janari hori jango eta gaixotasun gitxiago egongo litzatekez.
Amaia Laforga,
Dietetikan eta Nutrizinoan diplomaduna
Azken aste honeetan eligakaien toxiinfekzino larriena agertu da Espanian. Mila eta berrehun bizilagun baino gehiago salmonelosiaz gaixotu dira aurrez preparautako oilaskoa jan ostean. Salmonelleak urtero, eta udan batez be, ehunka toxiinfekzino kasu eragiten ditu. Agertzen diran kasu epidemiologikoen artean, erdiek salmonelleagaz zerikusia daukie. Normalean, egunero jaten doguzan elikagaietan agertzen da: okelea, esnea, hegaztiak, arrautzak, oinarrian jangai honeek daukiezan gainontzeko produktuak, aurrez preparautako jatekoak, ura... Persona eroaleek jatekoak egiterakoan gaixotasuna transmitidu leikie.
Salmonelosia Salmonella bakteriak proboketan dauen infekzinoa da. Orokorrean, hesteei egiten deutso min bakteria honek eta gastroenteritisaren antzeko eraginak ditu: beheranzkoa, goranzkoa eta kalenturea. Edonork aguantau leike gaixotasuna hartu ezkero, baina umeek eta edadekoek sintomak larriagoak izateko arrisku handiagoa daukie. Sintomak inkubazino denporearen ostean (bi edo hiru egunetara) agertzen dira. Hainbeste denbora pasau ostean, askotan ezin da zehaztu zein izan dan elikagia kutsatua. Ia gaixo guztiak osatzen dira medikamenturik barik eta ez da antibiotikorik hartu behar. Deshidratazinoa zaindu behar da, likido ugari hartuz. Arazorik agertu ezkero, deshidratazinoaren inguruko arazoren bat izango da eta normalean umeei eta edadekoei eragiten deutse.
Salmonelea naturan dago: uretan, airean, lurrean, animalietan, personatan eta jangaietan be. Baina udan, giro-tenperatura igoten da eta mikroorganismoek egoera aproposa izaten dabe arin hazteko. Honek esan gura dau bakteria gehiago dagozala elikagaiak kutsatzeko eta egoera bikainak daukiez ugaltzeko: ura eta temperatura ona. Hori da, hain zuzen be, arazoa: bakteriek eta mikroorganismoek, kalte egiteko, kantidade handietan egon behar dabe. Salmonella batek ez deusku ezer egingo; miloe bategaz, barriz, salmonelosia ager daiteke.
Salmonelosiari aurre egiteko faktore bi dagoz: denporea eta temperaturea. Denporea eta tenperatura aproposa behar dabez kalte egiteko moduan egon arte ugaltzeko. 10º C-tik behera eta 55º C-tik gora ez da ia ezer hazten. Salmonelea hazteko temperatura egokia 25º C eta 45º C artekoa da. Hortik behera eta gora hazten eta ugaltzen da, bai, baina astiroago. Hozkailuan, bakteriak ezin dira hazi baina ez dira hilten, beroagaz baino ez diralako hilten, 65º C-tara edo.