Koipeen multzoa: oliba-orioa
Zein da oliba-orioaren eragina gure osasunean?
Orain urte batzuk oliba-orioa bihotzeko gaixotasunetarako txarra zala uste zan; baina Kreta uhartean egindako ikerketa batzuetan ondokoa ikusi zan: uharte horretan, kantidadez beste irla batzuetan beste koipe jan arren, Kretan bihotzeko gaixotasun gitxiago egoala, eta egoera horrek oliba-orioa jateagaz zerikusia eukala pentsau eben.
Laurogeiko hamarkadatik aurrera, ikerketa asko egin da oliba-orioaren inguruan, eta propiedade onuragarri edo mesedegarri asko dituala ikusi da:
1- Odoleko kolesterol mailea jaisten laguntzen dau (kolesterola eta LDL-a), eta HDL edo kolesterol ona edo 'antiaterogenikoa' deritxona mantendu eta igon be egiten dau.
2- Arteriak zabaltzen laguntzen daben substantzia batzuk sortzea eragiten dau.
3- Tentsino arteriala jaisten laguntzen dau.
4- Persona diabetikoen kasuan, odoleko glukosa mailak jaisten laguntzen dau, eta erabili beharreko intsulina kopurua gitxitzea erraztu.
5- Ikerketa batzuetan, ultzera gastroduodenala daben persona batzuentzako mesedegarria izan da (azido gastrikoaren sekrezinoa gitxitzea eragiten dauelako).
Emoten dau hesteetako absorzino mailea hobetzen eta besikulako harriak ez sortzea be errazten dauela.
Hori guztia aintzat hartuta, labur-labur ondokoa adierazo geinke: oliba-orioa oso ona da osasunerako. Onuragarria da neurriz kontsumidu ezkero; gogoratu, orio gehiegi jaten dogunean loditu egiten garala eta, ganera, gure dietea desorekatu egiten dala.
Larraitz Artetxe,
Dietetika eta Nutrizinoan Diplomatua,
Elan Vital Medikuntzako Zentrokoa.
Gaurko atalean, gure inguruan asko erabilten dogun oliba-orioaren ganeko datu zehatzagoak ezagutu aurretik, koipe mota desbardinen ganeko zehaztasun bat aitatuko dogu: koipe mueta desbardinak 'fusino puntuaren' arabera bereizten dira. 'Koipetzat' hartzen doguzanak solidoak dira giroaren tenperaturan eta 'orioak', ostera, likidoak. Orobat esan leiteke tenperatura normalean likidoak diran koipe muetak gure osasunerako hobeak dirala gehienetan, hau da, orioak osasungarriagoak dira gantza, urdaia, okelearen koipea eta gurina edo mantekilea baino.
Oliba-orioa olibetatik ataraten dana da eta herri mediterraneoetako ohiko edo berezko orioa da. Gure artean, Nafarroan produziduten da gehienbat.
Hazien orioak (ekilore, soia eta artoarenak, esaterako) findu egin behar dira beti; olibakoa, barriz, findu barik be jan leiteke. Fintze mailea zein dan, oliba-orio mueta desbardinak izango doguz:
A- Etiketan 'oliba-orio birjina extra' jarten dauena
Hau hotzean eta metodo mekaniko hutsak erabiliz lortzen da, eta ez dau izaten gradu bateko azidotasuna baino gehiago.
B- Etiketan 'Oliba-orioa' baino ez dakarrena
Orio birjinearen eta finduaren arteko nahasketea da, eta 1,5 gradu baino gitxiagokoa izaten da.
D-Etiketan 'Oliba-patsaren orioa' jarten dauena
Oliba-patsaren orio finduaren eta birjinearen arteko nahasketa bat da, eta 1,5 gradu baino gitxiagokoa izaten da.
Oliba-patsa (erderaz 'orujo de oliva' esaten jakona), olibak prentsau edo zapaldu ostean gelditzen dan hondakina da, eta oliba-patsetik ataratako orioa kalidade bajuagokoa izaten da.
Zer dira hainbeste aitatzen doguzan gradu horreek?
Graduek orioaren azidotasuna adierazoten deuskue: gantz azido libreen kantidadea marketan dabe, eta azido linoleiko moduan neurtuta adierazoten da; orioak sailkatzeko erabilten dan berezitasun garrantzitsua da.
Elikagaien inguruko legediak orioak gantz azido libreen kantidade mugatu bat izatea ezartzen dau, eta merkaturatzen diran orio guztiek bete behar dabe eskakizun hori.
Azidotasun handiko orioei apliketan deutsien fintze prozesua txikiagoa izaten da, baina gustu txarragoa hartzen dabe, arinago garraztuten dira eta prijidukeran akroleina deritxon usain pikantedun substantzia bat sortzen dabe.
Lau gradutik gorako orioak ez dirala jateko onak esaten da. 1-3 gradu artekoak korrienteak edo normalak dirala, eta legediaren arabera kalidadezkoak diran orioek gradu bat baino gitxiago izaten dabe.
Orioa findukeran galdu egiten da tokoferola edo E bitaminea. E bitaminea antioxidatzailea da, eta jakin badakigu gaixotasun askoren aurrean (minbiziaren kasuan, berbarako) gure gorputza babestu egiten dauena. E bitaminearen beste funtzinoetako bat orioa oxidazinoaren aurrean babestea da. E bitaminea galtzen dan fintze prozesu hori egin barik, orioak sano usain eta gustu gogorrak izango leukez. Edozein modutan be, gaur egun merkatuan findua eta E bitaminea gehitutako orioak badagoz.
Horrenbestez, findukeran, orioaren gustua hobetu ez eze, digestinoa be errazago eta hobeto egingo dogu. Andaluziara joan eta oliba-orio birjinea kontsumiduko bageunke, ohitura faltearen ondorioz, orio horri gustu txarra hartuko geunskio seguruenik. Baina orioa findukeran, beste berezitasun on batzuk galdu egiten dituala onartu behar dogu, honeen artean E bitaminea hain zuzen be.
Ze orio mueta aukeratu behar geunke?
Norberaren esku dago jango dogun orio klasea aukeratzea; merkatuko aukeren arabera, begitantzen jat orio birjinea eta 1-1,5 inguruko graduazinokoa aukeratzea litzatekela zuzenena, baina, jakina, aukeratzeko orduan faktore asko sartzen dira jokoan, eta oliba-patsarena merkeagoa da, eta ekonomiari begiratuz, persona batzuek horixe aukeratu leikie; holako aukerak be guztiz errespetagarriak dira.